ΣΑΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙ…-Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ «ΜΑΓΕΜΕΝΩΝ»ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ένας θρύλος των βυζαντινών χρόνων θέλει τον Μέγα Αλέξανδρο να φιλοξενεί στην Θεσσαλονίκη τον βασιλιά της Θράκης με την σύζυγο και την οικογένεια του για να του ζητήσει ενισχύσεις για την μεγάλη εκστρατεία που ετοίμαζε.Από τις πρώτες όμως ημέρες θα γεννηθεί ένας παράνομος έρωτας μεταξύ του Αλεξάνδρου και της γυναίκας του βασιλιά της Θράκης.

Ο Θράκας βασιλιάς όμως θα αντιληφθεί το γεγονός,και θα βάλει να κάνουν μάγια στον Αλέξανδρο την ώρα που θα διασχίζει με την συνοδεία του την στοά για να συναντήσει την Βασίλισσα στο δωμάτιο της.Ο Αλέξανδρος που θα το πληροφορηθεί, εκείνο το βράδυ δεν θα βγει από το δωμάτιο του.Έτσι η βασίλισσα θα αποφασίσει να τον επισκεφθεί η ίδια …Τα μάγια όμως την χτυπούν και αυτή και την συνοδεία της,άλλα και τον ίδιο τον βασιλιά της Θράκης που την παρακολουθούσε,με αποτέλεσμα να «μαρμαρώσουν»…


Οι «Μαγεμένες» μας παραπέμπουν στη λατρεία του Διονύσου και ήταν τοποθετημένες κατά τον 2ο αιώνα στο ύψος περίπου της Αρχαίας Αγοράς και δίπλα από τα Λουτρά Παράδεισος.
Πρόκειται για ανάγλυφες μυθολογικές μορφές, 8 στο σύνολο τους, όπου διακοσμούσαν μια κορινθιακή κιονοστοιχία και αναπαριστούσαν,
το νεαρό Θεό Διόνυσο δίπλα σε έναν πάνθηρα,την Αριάδνη στεφανωμένη με τα φύλλα μιας κληματαριάς,την Αύρα με το πέπλο της,Λήδα μαζί με τον κύκνο,μια Μαινάδα που παίζει διπλό φλάουτο,το Γανυμήδη μαζί με το Δία μεταμορφωμένο σε αετό,έναν Διόσκουρο με μια αναπαράσταση αλόγου στα πόδια του και μια Νίκη.

Οι αιώνες θα περάσουν και στα μέσα του 17ου αιώνα στην Θεσσαλονίκη θα αναπτυχθεί η εβραϊκή συνοικία Rogos..Ότι έχει απομείνει από την «Στοά των ειδώλων με τις»Μαγεμένες» τα πανέμορφα αυτά αγάλματα, διασώζετε από την εποχή εκείνη σε ένα σοκάκι της συνοικίας και συγκεκριμένα ενσωματωμένα στην αυλή του σπιτιού ενός πλουσίου Εβραίου υφασματέμπορα, του Λιάτσι Αρδίτη.
Αυτές οι μορφές ονoμαζόταν τα “Είδωλα” από τους Χριστιανούς,ενώ για τους Σεφαραδίτες γείτονες ήταν οι “Incantadas”, οι Μαγεμένες, ενώ για τους Τούρκους,οι «φιγούρες των Αγγέλων».Την εποχή εκείνη αποτελούσαν ένα από τα βασικά αξιοθέατα της Θεσσαλονίκης και δίκαια είχαν αποκτήσει τον τίτλο,»Καρυάτιδες της Θεσσαλονίκης» …
Παρόλο που αποτελούσε σημείο αναφοράς για την πόλη και θαυμασμού για πολλούς ξένους επισκέπτες,οι ..»ιδιοκτήτες» του μνημείου δεν φαίνεται να ‘δείχναν τον ανάλογο σεβασμό προς αυτό.Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε μια επιστολή προς την γυναίκα του , ο Emmanuel Miller -ο άνθρωπος που τελικά θα τα αρπάξει και θα τα μεταφέρει στην Γαλλία-:»Ο ιδιοκτήτης κυρίως, που βρίσκεται μέσα στην αυλή του το μνημείο, διασκεδάζει με τη σειρά του να σπάει από καιρού εις καιρόν κομματάκια και να τα πουλάει στους τουρίστες».
Ο Emmanuel Miller ήταν ένας Γάλλος παλαιογράφος που το διάστημα εκείνο με την άδεια των Γαλλικών αρχών,εξέταζε χειρόγραφα από τις συλλογές των βιβλιοθηκών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κυρίως του Αγίου Όρους ενώ παράλληλα διενεργούσε και παράνομες ανασκαφές καθώς και κλοπές αρχαιοτήτων από την Θάσο.
Η καρδιά του όμως ήταν στην Θεσσαλονίκη…
Είχε γητευτεί και αυτός από την ομορφιά των «Μαγεμένων» και έβαλε στόχο πλέον την αρπαγή και την μεταφορά τους στην Γαλλία.Έτσι αφού θα ζητήσει και θα πάρει και την έγκριση των Οθωμανικών αρχών θα ξεκινήσει για την Θεσσαλονίκη….
Στὶς 10 Ὀκτωβρίου θα γράψει χαρούμενος στὴ γυναίκα του που βρίσκεται στὸ Παρίσι ὃτι: ὁ μεγάλος βεζίρης Φουᾶτ πασσᾶς τοῦ ἀνακοίνωσε μὲ τηλεγράφημα ὃτι ὁ σουλτάνος τοῦ ἐπιτρέπει ν΄ ἀφαιρέσῃ καὶ νὰ μεταφέρει μαζί του στὸ Παρίσι τα αγάλματα τῶν Incantadas των ‘Μαγεμένων» δηλαδή τῆς Θεσσαλονίκης,, ποὺ τόσο πολὺ ἐπιθυμοῦσε.
-«O σουλτάνος, μέσω του μεγάλου βεζύρη Φουάντ Πασά, μου έδωσε την άδεια να αφαιρέσω και να μεταφέρω στη Γαλλία τα οκτώ αγάλματα της Θεσσαλονίκης που τόσο επιθυμούσα» .
-«Θα έχω λοιπόν τα αγάλματα μου, λέω θα έχω, γιατί υπάρχουν ακόμη μεγάλες δυσκολίες. Ο εβραϊκός και ελληνικός πληθυσμός της Θεσσαλονίκης θα εκμανεί όταν μάθει ότι θα πάρουν αυτά τα αγάλματα…. Θα χρειαστεί ο πασάς να στείλει ένοπλη δύναμη και όσο διακριτικοί κι αν είμαστε το νέο θα κυκλοφορήσει πολύ γρήγορα. Τώρα που η τουρκική κυβέρνηση έδωσε το λόγο της, δεν θα επανέλθει και πρέπει οπωσδήποτε να δράσουμε».
Ὁ Miller προερχόμενος ἀπὸ τὴ Θάσο θα φτάσει στὴ Θεσσαλονίκη στὶς 30 Ὀκτωβρίου 1864 μὲ το γαλλικὸ πολεμικὸ . Δὲν θα κατευθυνθεί όμως στο λιμάνι της, ἀλλὰ στὴν περιοχὴ τῶν Μύλων τοῦ Ἀλλατίνι.Ἒτσι τοὺς εἶχε συμβουλεύσει νὰ κάνουν ὁ Pontcharra πρόξενος τῆς Γαλλίας γιατὶ ἐκεῖ σκόπευαν νὰ μεταφέρουν κρυφὰ τὰ αγάλματα, ὣστε νὰ μὴν γίνουν αντιληπτοι και μάθει ὁ λαὸς ὃτι σκόπευαν νὰ τὰ μεταφέρουν στὸ ἐξωτερικό.
Φτάνοντας θα ζητήσει εκ νέου την βοήθεια των Γαλλικών αρχών οι οποίες στην απαντητική επιστολή που θα στείλουν,ζητούν όχι μόνο την μεταφορά των Καρυάτιδων άλλα και όλου του μνημείου στο σύνολο του.Κάτι που όμως δεν θα ήταν καθόλου εύκολο, μιας και το καράβι που είχε σταλεί για αυτό τον σκοπό ήταν πολύ μικρό.
Ο Μίλλερ είχε όμως να αντιμετωπίσει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα.Εκτός από την άρνηση αρχικά του ιδιοκτήτη του σπιτιού ,κυρίως τις διαμαρτυρίες μεγάλου μέρους του πληθυσμού της πόλης.
Θα αναγκαστεί να ζητήσει ακόμη μια φορά την βοήθεια του Σουλτάνου,και με μια γενναία δωροδοκία θα καταφέρει τελικά να πάρει την άδεια για να μεταφέρει τα αγάλματα καθώς και να κάμψει τις αντιδράσεις του Εβραίου ιδιοκτήτη, καθώς ο Σουλτάνος με φιρμάνι τον διαβεβαιώνει τον ιδιοκτήτη ότι θα τον αποζημιώσει για ότι ζημιές υποστεί η αυλή του.

Εν τω μεταξύ τα άσχημα νέα μαθεύονται απ΄άκρη σ’ άκρη σε όλη την πόλη.Πλήθος κόσμου,που μέρα με την μέρα μεγαλώνει, αρχίζει να συγκεντρώνεται γύρω από το σπίτι και να παρακολουθεί με οργή την αποκόλληση των αγαλμάτων.Ακόμα και οι ξένοι πρόξενοι τηλεγραφούν στην Κωνσταντινούπολη για να ματαιώσουν την μεταφορά του μνημείου,έστω και με ανταλλαγή άλλων αρχαιοτήτων!
Ο Μίλλερ όμως αποφασισμένος, συνέχιζε την αποκαθήλωση των «Μαγεμένων».Οι έντονες διαμαρτυρίες του πλήθους που μερικές φορές έφτανε μέχρι και να επιτίθεται στους εργάτες που δούλευαν, άλλα και στον ίδιο,έκαναν το Μίλλερ να επισπεύσει το έργο του,με αποτέλεσμα να σημειωθούν σημαντικές ζημιές στο μνημείο στην προσπάθεια να τεμαχιστεί…
Σε μια άλλη επιστολή προς την σύζυγο του,αναφέρει:
-«θα δω αν υπάρχει τρόπος να πριονίσω το θριγκό, επάνω στον οποίο τοποθετούν τα αγάλματα και ο οποίος αποτελείται από φοβερούς όγκους. Αφού όμως έκανα τόσες θυσίες θα προχωρήσω ως τα άκρα… Υπάρχει στη Θεσσαλονίκη ένα μεγάλο θριαμβικό τόξο του Κωνσταντίνου με περίεργα ανάγλυφα. Όλος ο κόσμος φαντάζεται ότι θα αρπάξω και αυτό το θριαμβικό τόξο. Ο πασάς είναι πράγματι θαυμάσιος για την αφοσίωση που μου δείχνει. Δεν έχω παρά να του πω μια λέξη και αμέσως μου στέλνει βοιδάμαξες»
Αυτό που συντελέστηκε την εποχή εκείνη από τον Μίλλερ, ήταν μια πραγματική λεηλασία,όμοια με αυτή του Παρθενώνα!
Τα προβλήματα όμως δεν τελείωσαν με την αποκαθήλωση του μνημείου.Ο Μίλλερ τώρα είχε να αντιμετωπίσει και το πρόβλημα της μεταφοράς .Τα στενά και πολύπλοκα σοκάκια καθώς και ο βούρκος μέχρι το λιμάνι δυσκόλευε τα υπερφορτωμένα κάρα με τα βουβάλια στο έργο τους.
Ο χειμώνας είχε φτάσει και οι βροχές δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο την κατάσταση.Ο Μίλλερ άρχισε να απελπίζεται και τότε κατάλαβε ότι θα ήταν αδύνατο να μεταφέρει όλο το μνημείο στο Παρίσι.Έτσι αποφάσισε μόνο την μεταφορά των αγαλμάτων.

Τελικά εγκατέλειψε στην άκρη του δρόμου τα μεγαλύτερα κομμάτια και τα περισσότερα μέλη και κολώνες του μνημείου και προς τα τέλη του Δεκέμβρη, και κουρασμένος από την περιπέτεια του, επιβιβάστηκε στο καράβι για την πατρίδα του,παίρνοντας μαζί του μόνο τα αγάλματα.
Αν και πάνω από 100 χρόνια γινόταν προσπάθεια για την αρπαγή των αγαλμάτων από τους εκάστοτε πρόξενους,τελικά ο Miller το 1864 είναι αυτός που θα καταφέρει να τα αρπάξει και να γίνει ο Έλγιν της Θεσσαλονίκης.
Τι απέγιναν τα υπόλοιπα κομμάτια κανείς δεν θα μάθει..
Η τελευταία μαρτυρία θέλει το σπίτι αυτό και ότι έχει απομείνει απο την «Στοά των Ειδώλων»να περνάει στην κατοχή ενός άλλου Εβραίου υφασματέμπορα, του Μωύς Μπενβενίστε που κι αυτός με την σειρά του θα τα πουλήσει λίγο πριν το 1917 σε Άγγλους.
Το σπίτι του πλούσιου εμπόρου και οι τελευταίες μνήμες από τις “Μαγεμένες” θα χαθούν….
Ό,τι και αν ,έχει απομείνει από αυτό,θα έρθει να καταστρέψει και να το διαγράψει από τον χώρο και την μνήμη της πόλης η μεγάλη πυρκαγιά του 1917.
Οι «Καρυάτιδες» ή και «Μαγεμένες» της Θεσσαλονίκης ,σήμερα εκτίθενται στο Μουσείο του Λούβρου.
Στην Θεσσαλονίκη θα παραμείνουν μόνο οι θρύλοι…

ΠΗΓΗ:©www.visaltis.net