Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571)

Με την ονομασία Ναυμαχία της Ναυπάκτου παρέμεινε στην ιστορία η ναυμαχία που έγινε στις 7 Οκτωβρίου του 1571 μεταξύ των ενωμένων στόλων της Ισπανίας, της Βενετίας, της Γένουας, των Ιπποτών της Μάλτας, του δουκάτου της Σαβοΐας, του δουκάτου του Ουρμπίνο, του μεγάλου δουκάτου της Τοσκάνης και του Πάπα υπό την ονομασία Lega Santa (Ιερή Ένωση) αφενός και του ενιαίου στόλου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αφετέρου παρά την είσοδο του Κορινθιακού Κόλπου κοντά στις νήσους νότιες Εχινάδες παρά το Ακρωτήριο Σκρόφα. Η δε ονομασία της προήλθε όχι από την πόλη της Ναυπάκτου αλλά από την ονομασία (θέση) του Κόλπου που έγινε η ναυμαχία, επειδή τότε ολόκληρος ο Κόλπος λεγόταν από τους Ενετούς "Κόλπος της Ναυπάκτου".

Μετά τη κατάληψη της Κύπρου από τον Σουλτάνο Σελήμ Β΄, τον Αύγουστο του 1570, και τις επακόλουθες από τους Τούρκους σφαγές των παραδοθέντων Ενετών αλλά και μετά την ιταμή και προκλητική στάση των οθωμανών έναντι των χριστιανικών κρατών, άρχισαν τότε με την πρωτοβουλία του, μετέπειτα Αγίου, Πάπα Πίου του Ε΄ τα χριστιανικά κράτη και μάλιστα η Ισπανία και η Βενετία να συνάπτουν συμμαχίες για κοινές κατά των Οθωμανών πολεμικές ενέργειες που απέβλεπαν κυρίως στη διάλυση του οθωμανικού στόλου και την απελευθέρωση των κατεχομένων εδαφών.

Συγκρότηση στόλων

 

ΔΡΟΜΟΣ ΣΤΗΝ ΜΑΔΡΙΤΗ ΜΕ ΑΦΙΕΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΝΑΥΜΑΧΙΑ

 

Έτσι οι πλείστες δυνάμεις του συγκροτηθέντος συμμαχικού υπερ-στόλου των δυτικών χριστιανικών κρατών διατέθηκαν από την Βενετία που ήταν η περισσότερο πληγείσα στις κτήσεις της, ενώ στο στόλο της Ισπανίας συνενώθηκαν οι στόλοι της Νεάπολης και Σικελίας, που υπάγονταν σ΄ αυτήν και ο στόλος της Γένουας με τα σκάφη του Πάπα. Τον ενετικό στόλο που ήταν διαιρεμένος σε δύο μοίρες ηγούνταν οι ναύαρχοι Σεμπαστιάνο Βενιέρ, ο Μάρκο Kουερίνι και ο Αγκοστίνο Μπαρμπαρίγκο, του Παπικού στόλου ο ναύαρχος Μαρκαντόνιο Κολλόνα, του Γενουατικού ο ναύαρχος Τζαναντρέα Ντόρια και τέλος του ισπανικού ο αδελφός του Βασιλέως της Ισπανίας Δον Ιωάννης ο Αυστριακός (Don Juan d' Austria), υπό την αρχηγία του οποίου τέθηκε όλος ο στόλος. Έτσι στα μέσα του 1571 ο στόλος αυτός, συγκεντρώθηκε στη σικελική Μεσσήνη.
Στις 17 Σεπτεμβρίου ο συμμαχικός στόλος που αριθμούσε 6 Γαλεάσσες, 209 Γαλέρες και 70 Φρεγάτες, (σύνολο 285 πλοία), και μεταφέροντας δύναμη πεζικού 28.000 ανδρών εκ των οποίων 8.000 ήταν Έλληνες, απέπλευσε από Μεσσήνη για τα ελλαδικά ύδατα προς συνάντηση του οθωμανικού στόλου. Στις 26 Σεπτεμβρίου ο συμμαχικός στόλος καταπλέει στη Κέρκυρα όπου μετά από μικρή ανάπαυση απέπλευσε προς Νότο όπου και παραπλέοντας την ηπειρωτική ακτή και φθάνοντας στις Εχινάδες νήσους του Κόλπου της Ναυπάκτου έγινε αντιληπτός ο οθωμανικός στόλος.
Ο Τουρκικός στόλος κυρίως αιγυπτιακός, ενισχυμένος και από τον Αλγερινό στόλο έπλεε κι΄ εκείνος προς συνάντηση του χριστιανικού. Αποτελείτο από 210 πλοία μεγέθους γαλέρας και 63 τύπου γαλιότας, (σύνολο 273 πλοία). Αρχιναύαρχος του οθωμανικού στόλου ήταν ο Καπουδάν πασάς Αλή Ζαζέ μουεζίν έχοντας υπ΄ αυτόν τον αρνησίθρησκο Ναπολιτάνο Μπέη του Αλγερίου Ουλούτς Αλή και τον Μπέη της Αλεξανδρείας Μεχμέτ Σιρρόκο.

Ναυμαχία

             ΟΔΟΣ ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ ΜΑΔΡΙΤΗ

Οι δύο στόλοι βρέθηκαν "εν αλλήλοις" (συναντήθηκαν) στις 7 Οκτωβρίου οπότε και έλαβαν αμφότεροι παράταξη μάχης (τάξη μάχης). Το κέντρο του συμμαχικού στόλου κατείχε ο Δον Ιωάννης, την διοίκηση της αριστερής πτέρυγας της παράταξης ανέλαβε ο Ενετός ναύαρχος Βαρβαρίγος, της δε δεξιάς ο Γενουάτης ναύαρχος Ντόρια, ενώ όπισθεν του κέντρου είχε παραταχθεί εφεδρική δύναμη. Αντίθετα ο οθωμανικός στόλος απέβλεψε εξ αρχής στην κύκλωση των χριστιανικών πλοίων. Και πράγματι, ενώ φαινόταν πως είχε παρακάμψει την αριστερή πτέρυγα του συμμαχικού στόλου, επιτέθηκαν οι Ενετοί οι οποίοι και διασπούν την αιγυπτιακή γραμμή επιφέροντας την τέλεια καταστροφή της. Στην αρχική αυτή μάχη φονεύθηκαν ο Ενετός αλλά και Αιγύπτιος ναύαρχος, ενώ διακρίθηκαν ιδιαίτερα τα επτανησιακά των Ενετών. Στον ίδιο χρόνο στο κέντρο των παρατάξεων η μάχη ήταν σφοδρότερη, έφθασε μάλιστα να γίνεται "εκ του συστάδην" όταν τα πλοία άρχισαν να πλευρίζουν. Οι δε δύο ναυαρχίδες, του Δον Ιωάννη και του Καπουδάν Πασά, έφθασαν πολύ κοντά βάλλοντας με τα τηλεβόλα τους, υπερτερούσε όμως η ισπανική, από το πυρ της οποίας φονεύθηκε ο Καπουδάν Πασάς και η ναυαρχίδα του τελικά κατελήφθη. Στη δεξιά όμως πτέρυγα υπερτερούσαν τα αλγερινά πλοία και, προσπαθώντας να τα περικυκλώσουν, τα πλοία του Ντόρια αναγκάσθηκαν ν΄ ανοιχθούν με τα ιστία (πανιά) γρήγορα στο πέλαγος, απομονώθηκαν όμως και κινδύνεψαν. Τότε έσπευσαν προς βοήθειά του τα εφεδρικά πλοία της δεύτερης γραμμής που ανέκοψαν τα αλγερινά και τα έτρεψαν σε υποχώρηση.
Έτσι η ναυμαχία αυτή έληξε με πλήρη νίκη των συμμαχικών πλοίων εκ των οποίων μόνο 15 βυθίστηκαν και φονεύθηκαν περί τους 8.000 εκ των πληρωμάτων τους. Οι απώλειες του οθωμανικού στόλου ήταν τεράστιες, μόλις 40 πλοία εκ των 273 διέφυγαν την καταστροφή ή την αιχμαλωσία, υπό τον Ουλούτς Αλή ή Κιλίτζ Αλή Πασά, (όπως ήταν το μετέπειτα όνομά του), στο δε έμψυχο οι απώλειες υπολογίσθηκαν σε 30.000 νεκρούς, και 15.000 αιχμαλώτους εκ των οποίων 1.500 ήταν Έλληνες των ελλαδικών και τουρκικών παραλίων που υπηρετούσαν στον οθωμανικό στόλο και απελευθερώθηκαν.
Την καταστροφή του τουρκικού στόλου συμπλήρωσε νυκτερινή καταιγίδα με μεγάλη τρικυμία στη θαλάσσια περιοχή, η οποία έπληξε τα τουρκικά πλοία που είχαν διαφύγει στα ανοικτά, εκ των οποίων σώθηκε μόνο η αλγερινή ναυαρχίδα.

Λαογραφία

Όταν απαντηθήκανε

οι δυο χοντρές αρμάδες

βροντοκοπούν οι κανονιές

γίνεται η μέρα νύχτα

πλώρη με πλώρη σμίγουνε

κατάρτι με κατάρτι

λαμποκοπάνε τα λαμιά (=τα σπαθιά)

βροντάνε τα τρομπόνια (= τα κανόνια)

ποδάρια χέρια και κορμιά

γιομίζουν τα καράβια

σκοτώθη κι ο Αλή Πασάς (= ο ναύαρχος)

το άξιο παλικάρι

κι ο Ρήγας τη γαλεότα του (του Αλή)

τη σέρνει από τη πρύμνη.

Απόσπασμα από δημοτικό τραγούδι της Πάργας

Σημειώσεις

• Στη Ναυμαχία αυτή έλαβε μέρος ως υπαξιωματικός της γαλέρας Μαρκέσα (Marquesa), ο μετέπειτα διάσημος Ισπανός συγγραφέας Μιγκέλ ντε Θερβάντες. Αν και άρρωστος με πυρετό την ημέρα εκείνη, ο Θερβάντες πολέμησε και πληγώθηκε τρεις φορές από σφαίρα, δύο στο στήθος και μία που του άφησε μόνιμη αναπηρία στο αριστερό του χέρι. Στο «Ταξίδι στον Παρνασσό» (1614) αναφέρει ότι στη Ναύπακτο αχρηστεύτηκε το αριστερό του χέρι "προς δόξαν του δεξιού" (υπαινισσόμενος την κατοπινή επιτυχία του πρώτου μέρους του Δον Κιχώτη). Ο Θερβάντες πάντα ένοιωθε υπερήφανος για τη συμμετοχή του στη Ναυμαχία, και πίστευε ότι είχε λάβει μέρος στην πιο ένδοξη μάχη που είδαν ή θα δουν οι αιώνες, (που όπως αποδείχθηκε ιστορικά δεν είχε άδικο), ενώ συμπλήρωνε σε κείμενό του γι΄ αυτήν: "την ημέρα εκείνη διαλύθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο η μέχρι τότε υφιστάμενη πεποίθηση, ότι οι Τούρκοι ήταν στη θάλασσα αήττητοι". Δυστυχώς όμως οι τότε Ηγεμόνες άργησαν πολύ να επωφεληθούν των νέων αυτών δυναμικών που παρουσίασε εκείνη η ναυμαχία σε αντίθεση με τη ναυτική τέχνη και βεβαίως τη ναυπηγική που έσπευσαν αμέσως να προσαρμοστούν επ΄ αυτών.
• Η Ναυμαχία της Ναυπάκτου υπήρξε το τέλος των κωπήλατων πολεμικών πλοίων και η ανατολή των ιστιοφόρων στους κατά θάλασσα αγώνες. Μια ιστορική διαδρομή 2.500 ετών και πλέον, του κουπιού, που είχε ξεκινήσει από την Αργοναυτική εκστρατεία έφθασε στο τέλος της για να δώσει τη σειρά του στο πανί ως κύριο μέσο πρόωσης, που βεβαίως είχε ξεκινήσει εξ ανάγκης στα εμπορικά πλοία, λόγω των μεγάλων αποστάσεων που έπρεπε να καλύψουν, αλλά που δεν είχε όμως δοκιμασθεί για περιορισμένες κατ΄ έκταση ναυμαχίες. Σ΄ αυτή την τότε σύγχρονη εξέλιξη, η ναυτική τέχνη και η ναυπηγική προσαρμοζόμενες άρχισαν να παρουσιάζουν τεράστια ιστιοφόρα για να καταλήξουν στα λεγόμενα Δίκροτα και Τρίκροτα που θα καλύψουν ανάγκες των επόμενων πέντε αιώνων προκειμένου και αυτά να υποκλιθούν στη νεότερη γενιά του ατμού και του σιδήρου. Η ναυμαχία αυτή σήμανε επίσης το τέλος των επιδιώξεων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας για μιαν έξοδο στον Ατλαντικό.

Συνέπειες

Από το 1573 εκδηλώνονται συστηματικά πειρατικές επιδρομές από Μαλτέζους, Ναπολιτάνους, Ισπανούς, Κορσικανούς, Γάλλους κατά νηοπομπών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Τούρκοι προσανατολίζονται στους Έλληνες και αναθέτουν σε μικρά ελληνικά σκάφη των τουρκοκρατούμενων περιοχών τη μεταφορά των εμπορευμάτων τους. Ο αποκλεισμός από το 1592 και ύστερα ξένων πλοίων από τη Μαύρη Θάλασσα συνέβαλε στην ανάπτυξη της ελληνικής ναυτιλίας. Τα ελληνικά πλοία ήταν ασφαλέστερα διότι έλληνες επάνδρωναν στην πλειονότητά τους τα πειρατικά σκάφη.

^{ΠΗΓΗ WIKIPEDIA.   ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΣΤΑΜΟΝΙΤΗΣ}