Άγγελος Τανάγρας ο Πατέρας της Ελληνικής Παραψυχολογίας

Μέσα στη δίνη των επάλληλων πολέμων στις αρχές του 20ού αιώνα, ένας επιστήμονας, ο Άγγελος Τανάγρας, ο πατέρας της ελληνικής παραψυχολογίας, τολμάει και δρα ενάντια στη καθεστηκυία τάξη… ενάντια στο ανερχόμενο κίνημα του Πνευματισμού και τους υποστηρικτές, γνωρίζοντας στην Ελλάδα την επιστήμη του.

Ο Δρ. Άγγελος Τανάγρας (Άγγελος Ευαγγελίδης, όπως ήταν το πραγματικό του όνομα), γεννήθηκε το 1877 στην Αθήνα. Σπούδασε ιατρική στη γενέτειρά του και στη συνέχεια στη Γερμανία, ενώ κατατάχτηκε στο Πολεμικό Ναυτικό το 1897. Στη διάρκεια της θητείας του έλαβε μέρος σε αρκετούς πολέμους, όπως τον Ελληνοτουρκικό του 1897, την Κρητική Επανάσταση του 1905 και τον Α’ Παγκόσμιο 1914-1918, όπου τέθηκε επικεφαλής του Υγειονομικού στο λιμάνι του Πειραιά, ενώ μετά τη λήξη του διετέλεσε αντιπρόσωπος της Διεθνούς Υγειονομικής Επιτροπής. Αποστρατεύτηκε με το βαθμό του Γενικού Αρχιάτρου για να αφοσιωθεί σε ψυχοφυσιολογικές μελέτες, εισάγοντας για πρώτη φορά στην Ελλάδα το κίνημα του Πνευματισμού που είχε ήδη αναπτυχθεί στις Η.Π.Α. και την Ευρώπη.
Το ζενίθ της ερευνητικής του δραστηριότητας υπήρξε η διατύπωση της θεωρίας της ψυχοβολίας, δηλαδή η προσπάθεια επιστημονικής εξήγησης, με βάση το φαινόμενο της τηλεκίνησης και της πρόβλεψης του μέλλοντος. Προς υποστήριξη της θεωρίας του μάλιστα, εξέδωσε στα Γερμανικά τo περιοδικό «Zeitschrift für Parapsyhologie» και στα Γαλλικά την εργασία «Le Destin et la Chance au Jour de l’Explication Psychobolique».
Σύμφωνα με μερικούς ακαδημαϊκούς των αρχών του 20ου αιώνα, η θεωρία του αποτέλεσε τη βάση για τη θεωρία της ψυχοκίνησης του Dr. J. B. Rhine, «πατέρα» της Παραψυχολογίας, ενώ ο Κόμης Maurice Maeterlinck, βραβευμένος με Νόμπελ λογοτεχνίας το 1911, την αποκάλεσε ως την «αλήθεια του μέλλοντος».
Η αγάπη στη λογοτεχνία
Ο ανήσυχος επιστήμονας είχε, ωστόσο, αδυναμία και στη λογοτεχνία. Εκτός από τη δημοσίευση μελετών και δοκιμίων, έγραψε ένα μυθιστόρημα και διηγήματα που βραβεύτηκαν και μεταφράστηκαν στα γαλλικά και τα γερμανικά, ενώ το 1910 μετέφρασε στις δύο γλώσσες και την ” Ηλέκτρα” του Ευριπίδη.
Παράλληλα, εξέδιδε το περιοδικό “Ψυχικαί Έρευναι”, στο πλαίσιο της κυκλοφορίας του οποίου διοργάνωσε και το 4ο διεθνές Ψυχοφυσιολογικό Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα εκείνη την εποχή.
Από τα προσωπικά του ημερολόγια, που φυλάσσονται στη βιβλιοθήκη του Οργανισμού Parapsychology Foundation, στη Νέα Υόρκη, προκύπτει ότι για χρόνια ο ίδιος παρακολουθούσε από κοντά, τις έρευνες και τις μελέτες της Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών στο Λονδίνο, όπου επιστήμονες, όπως ο Charles Richet, ιατρός, βραβευμένος με Nobel το 1913 και ο John William Strutt φυσικός, βραβευμένος με Nobel το 1904, μελετούσαν παραφυσικά και ψυχικά φαινόμενα μέσω αυστηρών για την εποχή επιστημονικών μεθόδων, προσπαθώντας να δώσουν απαντήσεις πάνω στην τηλεκίνηση και την ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου.
Η ίδρυση της εταιρείας
Η έρευνα σε αυτούς τους τομείς γοήτευε πολύ τον Έλληνα ιατρό, ο οποίος αποφάσισε να ιδρύσει το 1923 στην Αθήνα, μια παρόμοια Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών, που σύντομα κατάφερε να συγκεντρώσει στις τάξεις της, την αφρόκρεμα της ελληνικής επιστημονικής κοινότητας της εποχής, αλλά και την προσοχή της ελληνικής κοινωνίας στο σύνολό της.
Η αναγνώριση και η εκτίμηση του Δρ. Τανάγρα από την Βρετανική Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών, που τον ανακήρυξε επίτιμο μέλος της, αλλά και η φήμη που απέκτησε η Ελληνική Εταιρεία στον διεθνή χώρο της παραψυχολογίας, προσέλκυσε το ενδιαφέρον μεγάλων ονομάτων της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, όπως του Sigmund Freud, του Albert Einstein, της Μarie Curie και της Αλεξάνδρας Χωρέμη-Μπενάκη, η οποία ενίσχυε οικονομικά τη δράση της.
Για να στελεχώσει την Εταιρεία ο ιδρυτής της απευθύνθηκε σε ακαδημαϊκούς, αρχιάτρους, ψυχιάτρους, ψυχολόγους, χημικούς, φυσικούς, βιολόγους και άλλους εκπροσώπους διαφορετικών επιστημονικών ειδικοτήτων, που θα μπορούσαν να προσφέρουν τη γνώση και τη βοήθειά τους σε πειράματα και έρευνες.
Ο Δρ. Τανάγρας και οι συνεργάτες του «περνούσαν από κόσκινο» τους ενδιάμεσους (μέντιουμ) της εποχής, προκειμένου να εξακριβώσουν αν είχαν πράγματι τις ιδιότητες που υποστήριζαν. Τόσο μεγάλη ήταν η προσφορά ατόμων να συμμετάσχουν στις έρευνες για παραφυσικά και ψυχικά φαινόμενα, ώστε τον οδήγησε στην απόφαση να δημιουργήσει και φροντιστήριο τελειόφοιτων φοιτητών, με σκοπό να σχηματίζουν προσωπική γνώμη για τη θεωρία που μελετούσαν στις πανεπιστημιακές αίθουσες.
Η αναγνώριση του επιτυχημένου έργου της Εταιρείας από την επιστημονική κοινότητα είχε μάλιστα, ως αποτέλεσμα την εισαγωγή του μαθήματος της πειραματικής τηλεπάθειας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο το 1929, με καθηγητή τον Θεόφιλο Βορέα. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1933, στο πρόγραμμα σπουδών του ίδιου εκπαιδευτικού Ιδρύματος συμπεριλήφθηκε και ολόκληρη σειρά ψυχικών φαινομένων, ενώ είχε κατατεθεί πρόταση νόμου που συμπεριελάμβανε και την ίδρυση ακαδημαϊκής έδρας Παραψυχολογίας!
Υπό την καθοδήγηση του Τανάγρα, πραγματοποιήθηκαν έρευνες και αναρίθμητα πειράματα πάνω στην ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου και στο φαινόμενο της τηλεκίνησης, εκτοπλάσματος, τηλεπάθειας, poltergeist, προφητικών ονείρων κά. Παράλληλα, είχαν αρχίσει και τα πρώτα μαθήματα σχετικά με την ψυχική έρευνα σε πανεπιστημιακούς χώρους, με σκοπό την εκμάθηση του μεταφυσικού τρόπου σκέψης.
Ωστόσο, το επιστημονικό έργο της Εταιρείας έπαψε να λειτουργεί λίγο πριν την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γεγονός που αποτελούσε και τον μόνιμο καημό του ιδρυτή της.
Στην τελευταία του συνέντευξη στην αθηναϊκή εφημερίδα «Ακρόπολις», τον Φεβρουάριο του 1971, ο Δρ. Άγγελος Τανάγρας δήλωνε ότι «φεύγει με τη θλίψη πως το δημιούργημά του, η αυστηρά επιστημονική Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών υπήρξε πρόωρη για τον τόπο μας, καθώς ο κόσμος είτε αδιαφορούσε, είτε ενδιαφερόταν για εντυπωσιακές παρεξηγήσεις των ψυχικών φαινομένων και αυταπάτες, όπως δήθεν επικοινωνιών με πνεύματα νεκρών».

omorfizoi.gr