Το θωρηκτό Γεώργιος Αβέρωφ

Φωτογραφία του θωρηκτού Γεώργιος Αβέρωφ

Το πολεμικό πλοίο Αβέρωφ είναι το ιστορικότερο και ενδοξότερο πλοίο της νεότερης Ελλάδας. Παρά την ονομασία του ως θωρηκτού, στην πραγματικότητα είναι θωρακισμένο καταδρομικό, κλάσης ΠΙΖΑ, το οποίο ναυπηγήθηκε στα ναυπηγεία του Oρλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας την περίοδο 1908 - 1911, και εντάχθηκε στο τότε Ελληνικό Βασιλικό Ναυτικό.
Η τότε κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη δαπάνησε 22.300.000 δρχ. για την απόκτηση του. Τα 8.000.000 δρχ. προέρχονταν από το 20% της συνολικής κληρονομιάς του Γεωργίου Αβέρωφ, που παραχώρησε με τη διαθήκη του στο Ταμείο Εθνικού Στόλου το 1899 (χρονολογία δημοσίευσης της διαθήκης), σύμφωνα με την οποία και όριζε ότι το διατεθημένο ποσό παραχωρείται για την ναυπήγηση πολεμικού πλοίου που θα φέρει το όνομα του και θα χρησιμοποιείται ως Εκπαιδευτικό πλοίο και "Σχολή Ναυτικών Δοκίμων". Το υπόλοιπο ποσό καλύφθηκε από το Δημόσιο Ταμείο.

Ιστορικό αγοράς

Στις αρχές του 20ου αιώνα, η ελληνική κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη αποφάσισε να ενισχύσει ιδιαίτερα τον στόλο του (τότε) Βασιλικού Ναυτικού, καθώς τα υπάρχοντα πλοία είχαν καταστεί απαρχαιωμένα με την ραγδαία εξέλιξη της ναυτικής τεχνολογίας. Έγιναν αγορές αντιτορπιλικών και τορπιλοβόλων από το εξωτερικό, αλλά η πιο σημαντική κίνηση ήταν η παραγγελία και τελικά η αγορά του "Γ. ΑΒΕΡΩΦ". Το πλοίο, ναυπηγούμενο στα ναυπηγεία "Ορλάντο", ιδιοκτησίας του Λουδοβίκου Ορλάντο, στο Λιβόρνο, στην Ιταλία, είχε παραγγελθεί αρχικά από τη Βραζιλία, αλλά η παραγγελία του ακυρώθηκε λόγω περικοπής των κονδυλίων. Ήταν το τρίτο της ίδιας σειράς ναυπήγησης "ΠΙΖΑ" και "ΣΑΝ ΤΖΙΟΡΤΖΙΟ".
Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι Τούρκοι είχαν ενδιαφερθεί για την αγορά του πλοίου, αλλά άργησαν να καταθέσουν την προσφορά τους, όπως επίσης και ότι η ελληνική κυβέρνηση πέτυχε τελική τιμή κατά 2.000.000 δρχ. μικρότερη από το ποσό που πρόσφερε το Ιταλικό Βασιλικό Ναυτικό για το αδελφό πλοίο "ΠΙΖΑ". Η οριστική σύμβαση της αγοράς του επικυρώθηκε στις 30 Νοεμβρίου του 1909.

Καθέλκυση - Πρώτες αποστολές

Το πλοίο καθελκύστηκε στις 12 Μαρτίου 1910, και μετά από δοκιμές διάρκειας ενός έτους παραλήφθηκε στις 16 Μαΐου του 1911 όπου και αμέσως απέπλευσε με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Ι. Δαμιανό για την Αγγλία προκειμένου να λάβει μέρος στις εορτές στέψης του Βασιλιά Γεωργίου Ε' στο Πόρτσμουθ, αλλά και για να εφοδιασθεί με πυρομαχικά. Κατά τη εκεί μεθόρμιση στις 19 Ιουνίου προσάραξε σε ύφαλο και χρειάστηκε να δεξαμενιστεί. Τότε σημειώθηκαν κάποια επεισόδια απειθαρχίας οπότε λίγες μέρες μετά, στις 8 Ιουλίου, ο κυβερνήτης αντικαταστάθηκε από τον Πλοίαρχο Παύλο Κουντουριώτη, που πέτυχε την αποκατάσταση της τάξης και τη μέγιστη απόδοση του πλοίου. Στις 20 Αυγούστου απέπλευσε από την Αγγλία και στις 1 Σεπτεμβρίου 1911 κατάπλευσε στο Φάληρο μέσα σε μια φρενήρη υποδοχή που του επεφύλαξαν όλα τα πλωτά μέσα της περιοχής που ήταν κατάμεστα κόσμου.
Ο "Αβέρωφ" ήταν εκείνη την εποχή το πιο σύγχρονο και ισχυρό πλοίο στην Aνατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στο Αιγαίο.

Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος

Το πλοίο πήρε μέρος στον Α' Βαλκανικό Πόλεμο ως ναυαρχίδα του Στόλου, υπό τον Υποναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη. Κυβερνήτης του πλοίου ήταν ο Πλοίαρχος Σοφοκλής Δούσμανης. Ο "Αβέρωφ" συμμετείχε στις επιχειρήσεις απελευθέρωσης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στις ναυμαχίες της Έλλης (3 Δεκεμβρίου 1912) και της Λήμνου (5 Ιανουαρίου 1913), ενάντια στον Οθωμανικό Στόλο, όταν, αξιοποιώντας την ανώτερη ταχύτητά του, και το μέγιστο του βεληνεκούς των πυροβόλων του, αποσπάστηκε από τον υπόλοιπο ελληνικό στόλο, και αναλαμβάνοντας αυτόνομη δράση έτρεψε τον εχθρικό στόλο σε φυγή καταδιώκοντάς τον. Η τακτική του Κουντουριώτη, έδωσε την νίκη και τον αδιαμφισβήτητο έλεγχο του Αιγαίου στην Ελλάδα, και μετέβαλε πλοίο και ναύαρχο σε ζωντανούς μύθους. Για τους Έλληνες ήταν ο "Τυχερός μπάρμπα-Γιώργος", ενώ για τους Τούρκους "Το Διαβολοβάπορο" (Σεϊτάν παπόρ).
Το χρονικό (ιστορικό) της συμμετοχής του πλοίου έχει ως ακολούθως:

Κήρυξη πολέμου 

Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1912 και ώρα 18.30 κηρύχθηκε επιστράτευση. Δύο μέρες μετά, και την επιβίβαση του Π. Κουντουριώτη, ως αρχηγός στόλου του Αιγαίου, (19/9) ξεκινούν οι πρώτες περιπολίες μαζι με το Θ/Κ Σπέτσαι στη περιοχή Αρτεμισίου. Στις 3/10 όλος ο ελληνικός στόλος βρίσκεται αγκυροβολημένος στο Φάληρο.
Στις 5 Οκτωβρίου 1912, ημέρα Παρασκευή κηρύσσεται ο πόλεμος Ελλάδος και συμμάχων κατά της Τουρκίας. Την ίδια ημέρα και υπό μεγάλο σημαιοστολισμό στις 10.00 ο τότε Υπουργός Ναυτικών Στράτος, ο Γενικός Επιθεωρητής Ναύαρχος Λ. Τώφνελ, ο Πρωθυπουργός Ε. Βενιζέλος επιβιβάζονται του Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ. Στις 11.30 επιβιβάζεται και ο Βασιλιά Γεώργιος όπου και ακολουθεί ο επίσημος αγιασμός. Μετά τις προσφωνήσεις των πολιτικών και τις ευχές του Βασιλιά, οι επίσημοι αποχωρούν και στις 13.30 ο ελληνικός στόλος αποπλέει σε γραμμή παραγωγής όπου και ακολουθεί το πρώτο πολεμικό ναυαρχικό σήμα προς όλα τα πλοία (ΗΩΠ: 051330/10/1912):

"Η Α.Μ. ο Βασιλεύς στέλνει θερμάς ευχάς υπέρ της επιτυχίας του ιερού αγώνος μας.Αι δάφναι των ενδόξων πολέμων του Ελληνισμού πληρούσι πολλάς σελίδας της Ιστορίας και έχει ακράδαντον πεποίθησιν ότι ο ημέτερος στόλος σήμερον θα προσθέσει μίαν ένδοξον σελίδα εις την ιστορία του Ναυτικού".
Ο Αρχηγός Στόλου ΑΙΓΑΙΟΥ  ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ

Οκτώβριος 1912 

Ο ελληνικός στόλος αμέσως μετά την αναχώρηση από το Φάληρο σπεύδει στη Λήμνο όπου και αγκυροβολεί στον όρμο του Μούδρου (7/10), και την επομένη επιχειρείται απόβαση στρατού που μετέφεραν τα επίτακτα ΠΗΝΕΙΟΣ και ΚΑΝΑΡΗΣ (540 άνδρες και 2 ορειβατικές μοίρες των 0,75. Το ΑΒΕΡΩΦ καλύπτει με περιπολίες μεταξύ Τενέδου και Ακρ. Σίγκρι, ασιατικής ακτής.
Στις 9 Οκτωβρίου ώρα 13.00 ο ΑΒΕΡΩΦ εισέρχεται στο Μούδρο, η πρωτεύουσα Κάστρο έχει καταληφθεί. Άγημα υψώνει την ελληνική σημαία. Στις 12 Οκτωβρίου τα περιπολικά συλλαμβάνουν προ των Δαρδανελίων το Φ/Γ PELURIAN το φορτίο του οποίου γαιάνθρακες κατάσχεται για ανάγκες στόλου, όπου και ακολουθεί ανθράκευση αυτού στο Μούδρο.
Στις 14 Οκτωβρίου φθάνει το επίτακτο ΣΠΕΤΣΑΙ μεταφέροντας πυρομαχικά όπου και πλαγιοδετεί στον ΑΒΕΡΩΦ. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας το ΑΒΕΡΩΦ μαζί με τα ΣΦΕΝΔΟΝΗ και ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑ αποπλέουν για περιπολία στη διάρκεια της οποίας συλλαμβάνουν το Ε/Γ ΙΣΜΑΪΛΙΑ, όπου και επαναπλέουν στον Μούδρο (15/10).
Στις 18 Οκτωβρίου και ώρα 06.00 ο Στόλος του Αιγαίου αποπλέει από Μούδρο σε σχηματισμό τριών μοιρών: 1η Μοίρα ΑΒΕΡΩΦ ΨΑΡΑ ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑ και ΛΕΩΝ για κατάληψη νήσων Ίμβρου και Σαμοθράκης, 2η Μοίρα ΣΠΕΤΣΑΙ ΥΔΡΑ ΘΥΕΛΛΑ και ΛΟΓΧΗ για κατάληψη νήσου Θάσου και 3η Μοίρα ΚΑΝΑΡΗΣ με Τ/Π 14 για κατάληψη νήσου Αγ. Ευστράτιος. Τη μεσημβρία της αυτής ημέρας ο ΑΒΕΡΩΦ πραγματοποιείται απόβαση 150 ανδρών και κατάληψη της Ίμβρου. Συνεχίζονται περιπολίες προ των Στενών.
Στις 19 Οκτωβρίου εκδίδεται από το Υπουργείο Ναυτικών το ακόλουθο τηλεγράφημα προς όλες τις ναυτικές μονάδες:

"Τορπιλοβόλο 11" υπό Κυβερνήτην Υποπλοίαρχον Ν. Βότσην εισελθόν εσπέρας χθες εις λιμένα Θεσσαλονίκης

ετορπίλισεν επιτυχώς τουρκικόν πολεμικόν "ΦΕΤΙΧ ΜΠΟΥΛΕΝ" αφήσαν βυθισμένο. Κατέπλευσεν Αικατερίνη αβλαβές.

Συγχαίρω από καρδίας Ελληνικόν Στόλον, πεποιθώς ότι η δράση του, μέχρι τέλους νικηφόρου αγώνος

είναι ανταξία ενδόξων παραδόσεων Ελλήνων ναυμάχων" Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΝΑΥΤΙΚΩΝ

Στις 20 Οκτωβρίου το ΣΠΕΤΣΑΙ ολοκληρώνει την κατάληψη της Θάσου. Σύμφωνα με λεπτομερή αναφορά του Κυβερνήτη ο ενθουσιασμός των κατοίκων είναι απερίγραπτος που ασπάζονταν τα χέρια των Ελλήνων αξιωματικών.
Στις 21 Οκτωβρίου το ΕΣΠΕΡΙΑ συνοδεύει προς Πειραιά τα συλληφθέντα εν τω μεταξύ ξένα ατμόπλοια "Γιούλιτς", "Μάιν" και "Αστούριαν". Στις 24 Οκτωβρίου τη μεσημβρία ΑΒΕΡΩΦ ΛΕΩΝ ΘΥΕΛΛΑ και ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑ αγκυροβολούν στον όρμο Τενέδου. Καλείται επί του ΑΒΕΡΩΦ ο Διοικητής της νήσου και ο αρχιερατικός επίτροπος ο οποίος γέρων σεβάσμιος γονατίζοντας και φιλώντας το κατάστρωμα ευχήθηκε: "Καλώς ωρίσατε". Αμέσως μετά ο ναύαρχος Κουντουριώτης εξήλθε και δια του τηλεγραφικού καλωδίου της Τενέδου διαβίβασε το ακόλουθο τηλεγράφημα προς στον Ναύσταθμο Κωνσταντινούπολης:

"Κατελάβομεν Τένεδον. Αναμένομεν αντίπαλον στόλον. Εάν στόλος σας στερείται γαιάνθρακας,

είμαι προθυμώτατος παραχωρήσω" ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ.

Στις 28 Οκτωβρίου καταπλέουν στον Μούδρο προερχόμενα εκ Σκιάθου τα τορπιλοβόλα Τ2 και Τ5 και την επομένη το πλωτό νοσοκομείο ΙΩΝΙΑ.

Νοέμβριος 1912

Στις 2 Νοεμβρίου και ώρα 07.00 αποπλέουν από Μούδρο το ΑΒΕΡΩΦ με τα ΠΑΝΘΗΡ, ΙΕΡΑΞ και ΘΥΕΛΛΑ με άγημα προς κατάληψη του Αγίου Όρους. Στις 11.30 οι Μονές φέρονται σημαιοστολισμένες. Το ΑΒΕΡΩΦ ανταποδίδει με 21 χαιρετιστήριες βολές. Μετά κατάπλου 13.45 στον όρμο Πρόβλακα εξέρχεται άγημα αξιωματικός του οποίου εν ονόματι του Βασιλιά των Ελλήνων υψώνει την Ελληνική σημαία και κρατεί τον Καϊμακάμη και άλλους οθωμανούς ως "αμαχητί αιχμαλώτους πολέμου". Στις 18.00 πλοία αποπλέουν για Λήμνο, εκτός του ΘΫΕΛΛΑ που σπεύδει προς Ικαρία.
Στις 4 Νοεμβρίου και ώρα 14.00 το ΘΥΕΛΛΑ αναφέρει κατάληψη Ικαρίας.
Στις 7 Νοεμβρίου το απόγευμα τα 4 θωρηκτά με επικεφαλής το ΑΒΕΡΩΦ, καθώς και τα ΙΕΡΑΞ, ΝΙΚΗ, ΑΣΠΙΣ, ΒΕΛΟΣ, τα τορπιλοβόλα Τ-12 και Τ-14, εμπορικά Κανάρης και Πέλοψ πλήρη ναυτικών αγημάτων και με το νεότευκτο Α/Τ ΝΕΑ ΓΕΝΕΑ που συνοδεύει τα εμπορικά Ισμήνη και Καλουτά που μεταφέρουν ελληνικό τάγμα αποπλέουν για κατάληψη της Μυτιλήνης. Την επομένη το πρωί 05.00 επιχειρείται η απόβαση. Το μεσημέρι η νήσος είχε καταληφθεί. Στις 11.00 ο ελληνικός στόλος επαναπλέει στο Μούδρο.

Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος 

Το Αβέρωφ στον Βόσπορο εν μέσω υποδοχής, 1919.

Κατά από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο η υπηρεσίες του ήταν ελάχιστες καθώς ο Τουρκικός Στόλος παρέμεινε κλεισμένος στα Δαρδανέλλια λόγω της ναυτικής υπεροχής των Συμμάχων. Με το τέλος του πολέμου εισέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποθεώθηκε από τον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής.

Μικρασιατική εκστρατεία 

Κατά τις επιχειρήσεις στην Μικρά Ασία, η κύρια προσφορά του ήταν η μεταφορά στρατιωτών και η κάλυψη των αποβατικών επιχειρήσεων στην Ανατολική Θράκη. Το 1926 το θωρηκτό αναβαθμίστηκε για να ανταποκρίνεται στις καινούργιες απαιτήσεις, κυρίως με την προσθήκη αντιαεροπορικών πυροβόλων, και τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων του.

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 

Μετά την εισβολή και ραγδαία προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941, λόγω της παλαιότητάς του, το ΓΕΝ σχεδίαζε να το βυθίσει, αλλά το πλήρωμά του εξεγέρθηκε και με δική του πρωτοβουλία διέφυγε στην Αλεξάνδρεια . Το Αβέρωφ ήταν ένα από τα λίγα ελληνικά πλοία που κατάφεραν να φτάσουν σώα στην Αλεξάνδρεια, καθώς τα περισσότερα βυθίστηκαν από τις επιδρομές γερμανικών αεροπλάνων. Κατά την διάρκεια του πολέμου το θωρηκτό έκανε περιπολίες στον Ινδικό Ωκεανό.

Απελευθέρωση 

Στις 17 Οκτωβρίου του 1944, επικεφαλής για άλλη μια φορά του Στόλου, μετέφερε την τότε ελληνική κυβέρνηση από την εξορία στην απελευθερωμένη Αθήνα, με πλοίαρχο τον μετέπειτα Υπουργό Εμπορικής Ναυτιλίας στις κυβερνήσεις Πέτρου Βούλγαρη, Σπυρίδωνα Μάτεση, ο οποίος υπήρξε και ο τελευταίος πλοίαρχος του Αβέρωφ. Το πλοίο αποσύρθηκε το 1952 και μέχρι το 1983 ήταν αγκυροβολημένο στον Πόρο.

Το Παρεκκλήσιο του Θ/Κ Γ.Αβέρωφ αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο.

Απόσυρση - Πλωτό Μουσείο 

Το 1984 το Πολεμικό Ναυτικό αποφάσισε να το μετατρέψει σε πλωτό μουσείο και το μετέφερε στο Φάληρο. Εκεί βρίσκεται από τότε και τιμάει με την παρουσία του το Ελληνικό Ναυτικό και την ναυτική κληρονομιά της Ελλάδος.

Απόδοση τιμών 

Τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού που εισέρχονται στο λιμάνι του Φαλήρου πρέπει να τιμήσουν το "Γ. Αβέρωφ". Ο κυβερνήτης διατάζει το πλήρωμα "προς το Θωρηκτό Αβέρωφ Ακινησία Αριστερά (ή δεξιά ανάλογα με την πλευρά του πλοίου που φαίνεται το θωρηκτό)" και με το σχετικό σφύριγμα το πλήρωμα στέκεται σε στάση προσοχής πάνω στο κατάστρωμα κοιτώντας προς την πλευρά του θωρηκτού και οι αξιωματικοί χαιρετούν το θρυλικό θωρηκτό (ακούστε σε αυτή τη σύνδεσητο σχετικό παράγγελμα και το σφύριγμα). Το 2003 βραβεύτηκε για τις υπηρεσίες που προσέφερε με το χρυσό μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών

Χαρακτηριστικά 

Σχέδιο όψεων του Θ/Κ Αβέρωφ στην αρχική διαμόρφωση του

Αρχική διαμόρφωση (1911-1926):

• Διαστάσεις : μήκος μεταξύ ορθίων 140,5 μ., πλάτος 21 μ., βύθισμα 7,5 μ.
• Εκτόπισμα: 10.118 τόνοι
• Μηχανή προώθησης: 2 τετρακύλινδρες παλινδρομικές ατμομηχανές τριπλής εκτόνωσης, 2 προωστήρες, 22 λέβητες υδραυλικού συστήματος Belleville, ενδεικτική ιπποδύναμη 19000 ίπποι.
• Ταχύτητα: 23 κόμβοι (την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε μειωθεί στους 16 κόμβους) με καύσιμη ύλη 1500 τόνους άνθρακα.
• Πλήρωμα : 670 άνδρες.
• Οπλισμός:
  • 4 πυροβόλα 9,2 ιντσών (234 χιλιοστών), συστήματος Armstrong, σε δύο δίδυμους πύργους κατά μήκος, ανά ένα σε πλώρη και πρύμνη
  • 8 πυροβόλα 7,5 ιντσών (190 χιλιοστών), ομοίου συστήματος, σε 4 δίδυμους πύργους, ανά δύο εκατέρωθεν των πλευρών, στο ύψος της μέσης
  • 14 ταχυβόλα των 75 χιλ., 2 ταχυβόλα ανταεροπορικά (Α/Α) των 75 χιλ., 4 ταχυβόλα των 47 χιλ.
  • 3 τορπιλοσωλήνες, 2 υποβρύχιοι πλευρικοί και 1 υποβρύχιος πρυμναίος, 17 ιντσών (430 χιλιοστών)
• Οπλισμός την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (1940-1941) :
  • 2 δίδυμοι πύργοι των 23,4 εκατοστών κατά το διάμηκες
  • 8 πυροβόλα των 19,5 εκατοστών σε 4 δίδυμες πλευρικούς πύργους
  • 8 πυροβόλα των 7,6 εκατοστών
  • 4 Α/Α πυροβόλα των 7,6 εκατοστών και 6 πυροβόλα των 37 χιλιοστών (δύο υποβρύχιοι Τ/Σ πλευρικοί και ένα κατά το διάμηκες πρύμνης αφαιρέθηκαν κατά την μετασκευή του μεταξύ 1925-1926).
• Θωράκιση: Θωρική ζώνη ατράκτου 200 χιλ. μεσαία και 80 χιλ. ακραία, καταστρώματος 50 χιλ., πλευρικά 175 χιλ., και στα άκρα 100 χιλ., του πυροβολείου 175 χιλ., οι πύργοι των πυροβόλων 190 χιλ.
• Ακτίνα ενέργειας: 7125 μίλια με ταχύτητα 10 κόμβων, 2489 μίλια με ταχύτητα 18 κόμβων

Πηγη : http://www.bsaverof.com , www.wikipedia.org ,