 |
Ο Ψηλορείτης, τα Λασιθιώτικα βουνά, ακόμη και τα Λευκά Ορη αχνοφαίνονται, ενώ η απεραντοσύνη του Λιβυκού Πελάγους κόβει την ανάσα. Βρίσκεσαι σε υψόμετρο 1.230 μέτρων κι όμως νιώθεις πολύ ψηλότερα… μια αίσθηση που θα σε συντροφεύει διαρκώς σε τούτο το ταξίδι.
 |
«Σκαλώνεις» στα ελάχιστα μοναχικά δέντρα, στις μοβ αγκαλιές του θυμαριού και στα μεμονωμένα φοινικόδεντρα του Θεόφραστου. Εντοπίζεις μικρούς οικισμούς που φωλιάζουν σε κοιλότητες των βράχων, αρχαίες θέσεις και αμέτρητους μινωικούς τάφους και βαθιές χαρακιές που καταλήγουν στη θάλασσα, σαν το Μάρτσαλο, το Αγιοφάραγγο, την Τρυπητή και τον Αμπά.
Εύκολα καταλαβαίνεις ποια δύναμη ώθησε τους αποστεωμένους ασκητές και τα αθάνατα «Αγιάκια» να στοιχειώσουν το Αγιοφάραγγο και τον Αϊ- Γιάννη, αλλά και τους αντιρρητές θεολόγους και τους σύγχρονους πατέρες να ιδρύσουν κέντρα πίστης ενεργά έως σήμερα, τις μονές Κουδουμά, Οδηγήτριας, Αγίου Νικήτα, Απεζανών. Και ποια ομορφιά έσπρωξε τους σύγχρονους ανθρώπους να κτίσουν άναρχους, τσιμεντένιους θερινούς οικισμούς στα παράλια, παραδιδόμενοι συνωμοτικά στη ραθυμία του Λιβυκού και πληγώνοντας ανεπανόρθωτα το τοπίο.
Πιάνεις τις δονήσεις. Εδώ μιλούν ακόμη για αρχέγονες συνήθειες και, κυρίως, τις διατηρούν. Ακούς για χωριά που ζώνονται με κλωστή για να φύγει το κακό, για την ιερή τράπεζα προσφορών των Μινωιτών που φιλοξενούσε τον λυράρη του πανηγυριού της Παναγίας, και για τις ιερές μηλίτσες του Κόφινα, την τελετή δενδρολατρείας που τηρείται απαρέγκλιτα κάθε χρόνο στη γιορτή του Σταυρού. Τα Αστερούσια είναι ένας άλλος κόσμος. Μην κάνεις το λάθος να το ξεχάσεις.
Αγιε μου χωματόδρομε!
Σκόνη. Πολλή σκόνη. Ξεσηκώνεται βίαια από τους ατελείωτους χωματόδρομους που εδώ κάτω αποτελούν ακόμη το βασικό οδικό δίκτυο και τρυπώνει παντού. Σκόνη, ατέρμονα στροφιλίκια και αμέτρητες διακλαδώσεις. Ενα είναι το σίγουρο: αν ζαλίζεσαι, δεν έχεις καλό προσανατολισμό ή δεν διαθέτεις τετρακίνητο όχημα, δεν είναι ο τόπος αυτός για σένα.
 |
Μοιράζεται νοητά σε τρεις ζώνες: στα χωριά της βόρειας πλευράς του ορεινού όγκου, στην ακτογραμμή στο Λιβυκό με τους άναρχα κτισμένους οικισμούς και τις πανέμορφες παραλίες και στον ορεινό όγκο, στον χωμάτινο δαίδαλο του οποίου είναι απολύτως βέβαιο ότι θα χαθείς, όσο καλά ενημερωμένους χάρτες κι αν έχεις!
Στη δυτική, πιο ανεπτυγμένη, πλευρά, αρκετοί είναι οι ασφάλτινοι δρόμοι που ξεκινούν από την πεδιάδα, ανηφορίζουν στις πλαγιές των Αστερουσίων και καταλήγουν στη θάλασσα, ωστόσο οι δρόμοι που ενώνουν αυτές τις αρτηρίες, είναι πάντα χωμάτινοι ενώ συχνά τερματίζουν στην ακτή και η επιστροφή γίνεται από την ίδια διαδρομή.
Μπορείτε να ξεκινήσετε την περιήγηση από τα δυτικά, από τα διάσημα Μάταλα ή τη μονή Οδηγήτριας. Από τα Πηγαϊδάκια όπου ασφαλτόδρομος οδηγεί στους Καλούς Λιμένες, από Πλώρα προς Πλατιά Περάματα ή από τη γνωστή ασφάλτινη διαδρομή από το Απεσωκάρι προς τον Λέντα.
Στο ανατολικό τμήμα των Αστερουσίων μπορείτε να προσεγγίσετε από το χωριό Χάρακας όπου ο ασφαλτόδρομος φτάνει μέχρι τους Παρανύμφους κι από το Μεσοχώρι έως την Εθιά και τον Αχεντριά. Στην καρδιά των Αστερουσίων όμως, στην επικράτεια του Κόφινα, μόνο χωματόδρομοι θα σας μυήσουν.
 |
Εγκαταλείποντας τον δρόμο που φεύγει προς Μάταλα ανηφορίζετε στις πλαγιές και φτάνετε στη Μονή Οδηγήτριας, μία από τις σημαντικότερες οργανωμένες μοναστικές κοινότητες των Αστερουσίων. Το φροντισμένο μοναστήρι θεωρείται από τα παλαιότερα της Κρήτης και στην πολυτάραχη ιστορία του έχουν καταγραφεί πειρατικές επιδρομές, γεγονός που πιστοποιεί η φρουριακή του αρχιτεκτονική με τον πύργο του Ξωπατέρα που ονομάστηκε προς τιμήν του μοναχού και αργότερα φημισμένου επαναστάτη- ήρωα.
Χάρη στην επιμονή ενός άλλου, σύγχρονου ήρωα, του πατέρα Παρθένιου, ο ναός και οι εγκαταστάσεις του που περιλαμβάνουν ελαιοτριβείο και πατητήρι αναστηλώνονται τα τελευταία χρόνια. Οι δύο χωματόδρομοι που ξεκινούν μετά το μοναστήρι αξίζουν αμφότεροι την επίσκεψή σας.
Ο δυτικός οδηγεί στο φαράγγι του Μάρτσαλου: περπατώντας για λίγα λεπτά στο μονοπάτι θα φτάσετε στο σπηλαιώδες εκκλησάκι της Παναγιάς της Μαρτσαλιώτισσας. Αφού το βλέμμα συνηθίσει στο σκοτάδι του κατανυκτικού εσωτερικού σηκώνεται αναπόφευκτα ψηλά και αντικρίζει με δέος τον φυσικό τρούλο που μοιάζει με αεραγωγό και είναι καθώς το εκκλησάκι διαμορφώθηκε μέσα σε μινωικό τάφο.
Μπορείτε να συνεχίσετε στο φαράγγι το οποίο συναντά μία μικρή συστάδα φοινίκων του Θεόφραστου και καταλήγει έπειτα από 30 λεπτά στην παραλία.Ο ανατολικός χωματόδρομος από την Οδηγήτρια θα σας φέρει στην είσοδο του Αγιοφάραγγου. Είναι το τμήμα των Αστερουσίων που η χριστιανική πίστη γνώρισε την υπέρτατη έκφρασή της και τη διατηρεί μέχρι σήμερα.
 |
«Οπου υπάρχει ελιά έχει κοιμηθεί ένας ασκητής», «τα χελιδόνια είναι οι ψυχές των ασκητών γι’ αυτό παραμένουν στο φαράγγι όλο το χρόνο», «τα καντήλια είναι διαρκώς αναμμένα στα ξωκλήσια», «το φαράγγι μοσχοβολά λιβάνι τις νύχτες», «ένας μοναχός από το Αγιο Ορος εγκαταστάθηκε στο φαράγγι πριν από μερικά χρόνια»...
Γνωρίζοντας τους θρύλους που στοιχειώνουν το φαράγγι ξεκινάς με δέος το περπάτημα στο μονοπάτι ανάμεσα στα επιβλητικά τοιχώματα, το οποίο έπειτα από μία βατή πορεία 20-30 λεπτών καταλήγει σε μία από τις ομορφότερες παραλίες του Νότου του Ηρακλείου. Λίγο πριν την έξοδό του βρίσκεται το πανέμορφο εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου του 14ου αιώνα το οποίο σύμφωνα με έναν άλλο θρύλο λειτουργείται πολύ συχνότερα από την επίσημη λειτουργία που πραγματοποιούν οι πατέρες της Οδηγήτριας κάθε χρόνο στις 17 Ιανουαρίου.
Συνωμοσίες στο Λιβυκό
Η παρουσία των ασκητών σε τούτο τον τόπο δεν είναι τυχαία. Εκτός του ότι τα Αστερούσια, έτσι κι αλλιώς, ήταν η γέφυρα για να περάσει ο μοναχισμός από την Ανατολή στη Δύση, σύμφωνα με την παράδοση στους Καλούς Λιμένες, στους οποίους θα φτάσετε μετά το Αγιοφάραγγο, προσάραξε το 61 μ.Χ. το πλοίο που μετέφερε τον Απόστολο Παύλο στη Ρώμη.
Κατά τα άλλα, ο παραθαλάσσιος οικισμός των Καλών Λιμένων είναι ιδιαίτερα συμπαθής αν και οι δεξαμενές στη νησίδα του Αγίου Παύλου που εφοδιάζουν με καύσιμα τα πλοία δεν προσφέρουν και την καλύτερη θέα.
 |
Ο Λέντας είναι ένας μικρός παραθαλάσσιος οικισμός με μια όμορφη παραλία και μικρή τουριστική ανάπτυξη, ωστόσο το ενδιαφέρον εδώ είναι ο αρχαιολογικός χώρος στον οποίο ανασκάφηκε η αρχαία πόλη Λεβήν, το επίνειο της Γόρτυνας, που είχε ασκληπιείο, ψυχιατρείο και κέντρο υδροθεραπείας και μάλιστα φημισμένο έως τις βόρειες ακτές της Αφρικής.
 |
Το θεόστενο πέρασμα είναι μικρό, αλλά επιβλητικό και τους χειμερινούς και ανοιξιάτικους μήνες «κλείνει» από το ρέμα του Αγιοσαββίτη. Τόση ομορφιά δεν θα μπορούσε να μείνει κρυφή κι έτσι πολλοί καλοκαιρινοί επισκέπτες στρατοπεδεύουν στην παραλία με σκηνές και τροχόσπιτα δημιουργώντας ολόκληρο καταυλισμό.
 |
Χαμένοι στα Αστερούσια
Τα ψέματα κάπου εδώ τελειώνουν. Μετά την Τρυπητή ο οδηγός οφείλει να εντείνει την προσοχή του (όχι πως έτσι δεν θα χαθεί...) και οι συνεπιβάτες να παραδοθούν άνευ όρων στη μαγεία των Αστερουσίων. Το τοπίο γίνεται ολοένα και πιο συναρπαστικό και όταν η κωνική κορυφή του Κόφινα εμφανιστεί στο οπτικό σας πεδίο βρίσκεστε στην καρδιά του μυστηριακού βουνού.
Τα Καπετανιανά είναι ο πιο προνομιούχος οικισμός των Αστερουσίων. Αγναντεύουν από ψηλά το Λιβυκό Πέλαγος ενώ πλάι τους στέκεται σε όλο του το μεγαλείο, και την καλύτερη οπτική του γωνία, ο Κόφινας. Οι δύο συνοικισμοί (Πάνω και Κάτω), δίνουν δύο εσφαλμένες εντυπώσεις: η πρώτη αφορά τα όμορφα, πέτρινα σπίτια του που γρήγορα αντιλαμβάνεται κανείς πως ανήκουν στον υπέροχο ξενώνα που έφτιαξε τα τελευταία χρόνια ο Μάρκος Σκορδαλάκης αναστηλώνοντας τα παλιά σπίτια του χωριού.
Η δεύτερη είναι ότι τα Καπετανιανά δεν έχουν τίποτα ενδιαφέρον να επιδείξουν. Κι όμως, στα στενά τους θα ανακαλύψετε την πανέμορφη εκκλησία της Παναγίας Καπετανιανής, πιθανόν κτισμένης στη θέση παλαιοχριστιανικής βασιλικής, με παμπάλαιες συντηρημένες αγιογραφίες της σχολής της Κωνσταντινούπολης. Στο σημείο ίδρυσαν μοναστήρι οι περίφημοι αντιρρητές θεολόγοι και ασκήτεψε ο Ιωσήφ Φιλάγρης ή Φιλάγριος, ο πλέον φημισμένος αντιρρητής της Κρήτης.
Το ενδιαφέρον δεν εξαντλείται εδώ: το χωριό έχει να διηγηθεί όμορφους μύθους, θρύλους και ιστορίες διά στόματος, ή πιο σωστά πένας, Γιώργη Σταματάκη και μέσω της στήλης «Γράμμα από τα Καπετανιανά» του περιοδικού Κρητικό Πανόραμα, από το οποίο αντλούμε όλες τις πληροφορίες.
 |
Αξέχαστο μένει όμως και το εκκλησάκι του Αγίου, κτισμένο σε φυσικές κοιλότητες του βράχου, που υπήρξε κέντρο ασκητισμού και είναι μοναδικό στο είδος του καθώς αποτελεί τρανταχτό και αποδεικτέο παράδειγμα διαδοχής λατρείας.
Εκτός του ότι είναι ο μοναδικός, τοιχογραφημένος εξωτερικά, ναός της Κρήτης, διαμορφώθηκε επάνω σε αρχαίο ασκληπιείο, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη διαρρύθμισή του, την κτητορική επιγραφή, την απεικόνιση ιατρών – αγίων και την επιβίωση της αρχαίας συνήθειας της εγκοίμησης στον χώρο μέχρι τη δεκαετία του ‘80!
Από τον Αϊ-Γιάννη ξεκινά ένα βατό μονοπάτι που οδηγεί έπειτα από 30-40 λεπτά στον σπηλαιώδη ναό του Αγίου Αντωνίου, και σε μία ώρα ακόμη στη μονή Κουδουμά. Στην περιοχή βρίσκεται και το εντυπωσιακό σπήλαιο του Αβακόσπηλιου όπου λέγεται ότι λατρευόταν η θεά της γονιμότητας, Ειλειθυία.
Από τα Καπετανιανά συνεχίζετε ανατολικά προς Κόφινα και Μονή Κουδουμά. Αν αποφασίσετε να ανεβείτε στο ιερό βουνό στρίβετε κατά πώς υποδεικνύουν οι πινακίδες και φτάνετε στο εκκλησάκι της Παναγιάς Κεράς, στη βάση του επιβλητικού Κόφινα, η ανάβαση στην κορυφή του οποίου δεν θα σας πάρει περισσότερα από 15 λεπτά.
Τα απομεινάρια του ιερού κορυφής βρίσκονται απέναντι από την Κερά, στο περιφραγμένο πλάτωμα στη θέση Μετζολατί ή Χορεύτρα. Εκεί γινόταν το πανηγύρι της Παναγίας, στις 8 Σεπτεμβρίου, μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες οπότε έγιναν οι ανασκαφές και τα ευρήματα, μεταξύ των οποίων η ιερή τράπεζα προσφορών όπου καθόταν ο λυράρης, απομακρύνθηκαν και το πανηγύρι παρήκμασε.
 |
Συνεχίζοντας στο, ας πούμε, κεντρικό, χωμάτινο δίκτυο και ακολουθώντας με προσοχή τις πινακίδες, μπορείτε να κατευθυνθείτε προς τη Μονή Κουδουμά του 19ου αιώνα, στην οποία οδηγεί μία απίθανη, φιδωτή, χωμάτινη και γεμάτη εντυπωσιακά πεύκα, διαδρομή 17 χλμ. Η επιστροφή γίνεται και πάλι από τον ίδιο δρόμο και οδηγώντας ανατολικά φτάνετε στους Παρανύμφους.
 |
Το χωριό είναι όμορφο αλλά αυτό που αξίζει να αναζητήσετε είναι οι νοικοκυρές για να σας μιλήσουν για την πανάρχαια συνήθεια που διαφυλάττουν: τον περισχοινισμό του χωριού εν όψει μιας φυσικής ή μη καταστροφής που χάρη στον «μαγικό κύκλο» που δημιουργεί ο «μίτος», μένει το κακό μακριά!
Η άσφαλτος που φεύγει βόρεια του χωριού οδηγεί στον Χάρακα με το μικρό κάστρο ωστόσο η χωμάτινη διαδρομή προς τα ανατολικά είναι συγκλονιστική και θα σας φέρει σε ένα σημείο θέας που θα θυμάστε για καιρό: στο επιβλητικό αμφιθεατρικό φαράγγι του Αμπά και κυρίως τον εντυπωσιακό καταρράκτη του που παρότι δεν γίνεται έντονα αντιληπτό, πέφτει από 160 μ. ύψος και είναι από τους μεγαλύτερους της Ευρώπης.
 |
Στο ανατολικό τμήμα, λίγο πριν από τον διάσημο Τσούτσουρα και τα Λασιθιώτικα βουνά, η περιπλάνηση στα Αστερούσια πλησιάζει στο τέλος της. Ο ασφάλτινος δρόμος θα σας φέρει στο χωριό Εθιά, η στάση στο οποίο είναι επιβεβλημένη. Το χωριό που ερήμωσε κατά τη δεκαετία του ’70 ξαναζεί μια δεύτερη νεότητα χάρη στους δραστήριους κατοίκους του που συνέστησαν σύλλογο και ξεκίνησαν τις αναστηλώσεις των σπιτιών και τη δεντροφύτευση της περιοχής. Σε έναν σύντομο περίπατο στο νότιο τμήμα του θα θαυμάσετε, στα ερειπωμένα κτίσματα, την παλιά αρχιτεκτονική.
 |
Η θέα προς τον Τσούτσουρα και την ανατολική ακτογραμμή είναι υπέροχη, το ίδιο και το Λιγιοφάραγγο που μοιάζει να σηματοδοτεί το τέλος των ανεξερεύνητων Αστερουσίων έχοντας στην έξοδό του το Μαριδάκι με την ωραία παραλία, την άναρχη δόμηση εκατέρωθεν της ρεματιάς και τη ράθυμη, όσο δεν πάει, ατμόσφαιρα!
Η κατάληξη στο προσκύνημα του Αγίου Νικήτα κρύβει κι άλλες εκπλήξεις: λίγα μέτρα μετά τη μονή υπάρχει μια μικρή συστάδα φοινικών του Θεόφραστου. Σε μία ακτίνα 1.000 στρεμμάτων, όμως, είναι διασκορπισμένοι εκατοντάδες ακόμη φοίνικες που προστατεύονται και μαρτυρούν την ύπαρξη παλαιού, τεράστιου φοινικοδάσους. Το σπηλαιώδες εκκλησάκι του Αγίου Νικήτα είναι κατανυκτικό, η παραλία του υπέροχη και το ίδιο το μοναστηράκι που αγναντεύει τη θάλασσα, τόσο ταπεινό και ήσυχο που δύσκολα θα αποχωριστείτε.
Και πού ξέρετε. Ισως συναντήσετε μια αντροπαρέα που ήρθε για Σαββατοκύριακο, όπως συνηθίζει, και είναι πρόθυμη να σας κεράσει μια ρακή και να σας παίξει στο μαντολίνο μια μαντινάδα, που ναι, μοιάζει να ακούγεται αλλιώτικη εδώ κάτω, μετά από τόση σκόνη, τόσα χιλιόμετρα, μέσα σε τόση γαλήνη κι ομορφιά.
ΠΗΓΗ http://www.thetravelbook.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου