Το απίστευτο δίκτυο επικοινωνίας με τους 76 πύργους στη Σίφνο

Κάθε χρόνο στην Σίφνο τοπικοί φορείς με τη βοήθεια εθελοντών αναβιώνουν το αρχαίο σύστημα επικοινωνίας των πύργων και ακροπόλεων του νησιού. Κάποτε χρησιμοποιούσαν καθρέπτες ή καπνό, τα οποία σήμερα έχουν αντικατασταθεί κυρίως με κόκκινα καπνογόνα.
Στην Σίφνο έχουν καταγραφεί 76 αρχαίοι πύργοι. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας πύργος ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.

Είναι όλοι κυκλικοί και η εξωτερική τους διάμετρος φτάνει κατά μέσο όρο τα 8 μέτρα. Αρχαιολόγοι εκτιμούν οι πύργοι είχαν τουλάχιστον δύο ορόφους. Θραύσματα αρχαίων αγγείων, αλλά και τα απομεινάρια των πύργων αποκαλύπτουν ότι χτίστηκαν μεταξύ του 6ου και του 3ου αιώνα π.Χ. Η λειτουργία του κάθε πύργου διέφερε ανάλογα με την τοποθεσία του, αλλά και την εποχή στην οποία χτίστηκε.

Οι εξορύξεις και οι φρυκτωρίες

Η Σίφνος, όπως και τα περισσότερα νησιά των δυτικών Κυκλάδων, έχει ορυκτό πλούτο, όπως μεταλλεύματα χρυσού, σιδήρου, μολύβδου και αργύρου. Στην αρχαιότητα, οι κάτοικοι αντιλήφθηκαν τον «πλούτο» που είχαν στα χέρια τους. Άρχισαν σιγά σιγά να κάνουν εξορύξεις και έφτιαξαν μεταλλεία για να εκμεταλλευτούν τα ορυκτά.

Παράλληλα, έφτιαξαν και ένα δίκτυο πύργων-φρυκτωριών κοντά στα μεταλλεία. Σκοπός ήταν να προστατεύουν τις μεταλλευτικές τους δραστηριότητες, αλλά και να επικοινωνούν μεταξύ τους. Οι φρυκτωρίες χρησιμοποιούνταν για να μεταδίδονται προσυμφωνημένα μηνύματα με πυρσούς και καθρέπτες.

Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι αυτή η μέθοδος επικοινωνίας αναφέρεται στην Ιλιάδα και συνδέεται με τον στρατηγό του Τρωικού πολέμου, Παλαμήδη. Οι φρυκτωρίες «εκμηδένισαν» τον χρόνο που χρειαζόταν για να διαδοθεί μια είδηση. Με τη μέθοδο των φρυκτωριών οι κάτοικοι των Μυκηνών έμαθαν μέσα σε μία νύχτα την πτώση της Τροίας. Το μήνυμα διένυσε 550 χιλιόμετρα!

Η επίθεση της Σάμου στη Σίφνο

Το 524 π.Χ. φυγάδες και πολιτικοί αντίπαλοι του τυράννου της Σάμου, Πολυκράτη, ταξίδεψαν μέχρι τη Σίφνο. Ζήτησαν από τους ντόπιους να τους δώσουν 10 τάλαντα ως οικονομική βοήθεια, αλλά οι κάτοικοι της Σίφνου αρνήθηκαν. Οι Σάμιοι αποφάσισαν να πάρουν το δεκαπλάσιο ποσό, αλλά αυτή τη φορά με αθέμιτα μέσα. Άρχισαν να λεηλατούν τα σπίτια και τις περιουσίες των Σιφνίων. Μετά από την επίθεση, έκτισαν πύργους για να επικοινωνούν μεταξύ τους αλλά και με τα οχυρά του νησιού σε περίπτωση που παρατηρούσαν ύποπτες κινήσεις από τη θάλασσα.

Σιγά σιγά, πύργοι άρχισαν να ξεπετάγονται σε όλο το νησί. Χτίζονταν σε καλλιεργήσιμες περιοχές, σε κορυφές υψωμάτων και πλαγιές. Κάποιοι από αυτούς χρησιμοποιούνταν ως φυλάκια και οχυρά καταφύγια για τα γυναικόπαιδα και τους αγρότες σε περίπτωση που δέχονταν επίθεση από πειρατές. Οι αγρότες συνήθιζαν να αφήνουν εκεί τον εξοπλισμό και τα εργαλεία τους. Σε κοντινή απόσταση έκτιζαν στέρνες για να έχουν νερό.

Οι πύργοι που έχουν διατηρηθεί σε καλύτερη κατάσταση σήμερα είναι ο Άσπρος Πύργος κοντά στον οικισμό του Πλατύ Γιαλού, ο Μαύρος Πύργος στα Εξάμπελα και ο Πύργος της Καταβατής κοντά στο Βαθύ. Στα σημεία που δεν έχουν διατηρηθεί οι πύργοι έχουν τοποθετηθεί πέτρινες πινακίδες με την ονομασία και την εκτιμώμενη χρονολογία του πύργου που υπήρχε σε αυτό το σημείο. Η αναβίωση του συστήματος επικοινωνίας των φρυκτωριών στη Σίφνο άρχισε του 2003.