Ο άγνωστος Χασάν Ταχσίν Πασάς

Το ημερολόγιο έδειχνε 27 Οκτωβρίου 1912 (9 Νοεμβρίου για τους Τούρκους). Ο αρχιστράτηγος Χασάν Ταχσίν Πασάς έπαιρνε στα χέρια του δύο χειρόγραφες σελίδες που έμελλε ν’ αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. «Η Θεσσαλονίκη παραδίδεται εις τον Ελληνικόν Στρατόν μέχρι της υπογραφής της ειρήνης» έλεγε το γραμμένο στα ελληνικά και γαλλικά κείμενο. Ήταν το πρωτόκολλο παράδοσης της Θεσσαλονίκης σε ελληνικά χέρια. Αυτό που καθόρισε την τύχη της πόλης, της περιπόθητης τόσων λαών, αυτής που αποτέλεσε καύχημα για τους Σουλτάνους, της πόλης που ύστερα από πεντακόσια χρόνια άλλαζε χέρια και γινόταν ξανά ελληνική. «Πρωταγωνιστής» και συνάμα τραγική φιγούρα, ο Οθωμανός στρατηγός, απευθυνόμενος στο νεαρό υπασπιστή του, με τη βαθιά κι ευγενική φωνή του, τού είπε: «Μου φαίνεται πως τελειώσαμε». Δεκαετίες αργότερα, ο νεαρός- τότε- υπασπιστής, ο Κενάν Μεσαρέ, γιος του Ταχσίν Πασά, θυμόταν πως εκείνη τη στιγμή ο πατέρας του είχε χάσει δέκα χρόνια από τη ζωή του: «Εθάβετο- είπε- ζωντανός». Οι Τούρκοι τον λοιδόρησαν ως «προδότη», οι Έλληνες τού απένειμαν τον τίτλο του «σωτήρα και ευεργέτη της πόλης». Η ιστορία έγραψε πως ο Ταχσίν Πασάς, ηττημένος στο Σαραντάπορο και τα Γιαννιτσά και συναισθανόμενος το τέλος, παρέδωσε αμαχητί την πόλη στους Έλληνες, αγνοώντας τις «σειρήνες» των Συμμάχων των Ελλήνων, που διεκδικούσαν κομμάτι από την «πίτα» της Θεσσαλονίκης. «Μια Θεσσαλονίκη υπάρχει κύριοι, κι αυτή την παρέδωσα στους Έλληνες που ήταν αντίπαλοί μου σε όλα τα πεδία της μάχης από το Σαραντάπορο και τα Γιαννιτσά μέχρι εδώ… Δεύτερη Θεσσαλονίκη δεν υπάρχει για να την παραδώσω και σε σας» είπε σ’ αυτούς που με υποσχέσεις και σακούλια με λίρες προσπάθησαν να τον δελεάσουν. Οι ιστορικοί στο διάβα του ενός αιώνα που πέρασε από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης ασχολήθηκαν με τον Ταχσίν Πασά μόνο σε σχέση με τις μάχες και τα γεγονότα που προηγήθηκαν της υπογραφής του πρωτοκόλλου παράδοσης της πόλης. Ήταν σαν ένας αρχιστράτηγος του οθωμανικού στρατού να μην είχε προηγούμενη ζωή αλλά ούτε και μετέπειτα. Το κενό αυτό έρχεται να συμπληρώσει, με περιγραφές όπως οι παραπάνω, σε μία επετειακή για τη Θεσσαλονίκη χρονιά, το βιβλίο του Χρίστου Χριστοδούλου «Οι τρεις ταφές του Χασάν Ταχσίν Πασά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Επίκεντρο». Εν είδει βιογραφίας και ψυχογραφήματος του Οθωμανού στρατηγού, με την αλβανική καταγωγή, τις σπουδές στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων, την άριστη γνώση της ελληνικής γλώσσας και την εξισλαμισμένη Ελληνίδα σύζυγο, το βιβλίο αναδεικνύει άγνωστες μέχρι σήμερα πτυχές του ανθρώπου, που με την υπογραφή του καθόρισε την ιστορία της Θεσσαλονίκης. «Ο Ταχσίν Πασάς είχε συνδέσει τη ζωή του με κορυφαία γεγονότα οθωμανικής αυτοκρατορίας εκείνης της περιόδου. Υπήρξε στρατηγός και μάλιστα από τους πιο διακεκριμένους, με λαμπρή καριέρα στην Κρήτη, όπου ήταν διοικητής επί επτά χρόνια, στην Υεμένη, στην οποία όταν ήταν αυτός διοικητής ήταν η μοναδική διετία που είχε ειρήνη αυτό το μέρος- μέχρι σήμερα δεν έχει ειρηνεύσει- και επίσης στη Συρία και το Ιράκ. Τέλος δε ήταν και γενικός διοικητής βιλαετίου των Ιωαννίνων (τη σημερινή Αλβανία, τη σημερινή Ήπειρο και το σημερινό Κόσοβο). Επέδειξε τεράστια διοικητικά προτερήματα και γι’ αυτό πήρε το βαθμό του αρχιστράτηγου μετέπειτα.. Εκτός όμως ότι είχε μια λαμπρή καριέρα και διοίκησε την Οθωμανική Αυτοκρατορία στα διάφορα σημεία της για πολλά χρόνια, ήταν κι ένας άνθρωπος με υψηλή μόρφωση, με ελληνική παιδεία. Θα έλεγα δε ότι επειδή ακριβώς είχε αυτή την κουλτούρα μπόρεσε και διοίκησε ένα από τα πιο δύσκολα σημεία της οθωμανικής αυτοκρατορίας που ήταν η Κρήτη επί επτά χρόνια, με έναν τρόπο που έκανε για πρώτη φορά τους Κρητικούς να νιώθουν ίσοι απέναντι στο νόμο» λέει στο ΑΜΠΕ ο κ. Χριστοδούλου, σκιαγραφώντας σε λίγες μέσα γραμμές την πορεία του Οθωμανού στρατηγού. «Αποφάσισα να ασχοληθώ με τον Ταχσίν Πασά για να αποκαταστήσω μία αδικία και να γνωρίσω αυτόν τον άνθρωπο. Επειδή έβλεπα πως υπήρχε κι ένα είδος ρατσισμού- όλοι τον αναφέρουν ως Τούρκο ενώ ήταν Αλβανός. Επίσης, επειδή ήταν ηττημένος δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα μαζί του» προσθέτει ο συγγραφέας. Φίλοι με τον προπάππο του πρωθυπουργού Αντ. Σαμαρά Το βιβλίο του Χρίστου Χριστοδούλου, με υλικό από πληθώρα αρχείων- ελληνικά, τουρκικά, αλβανικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, αμερικανικά, εβραϊκά κ.ά.- αναδεικνύει άγνωστες πτυχές για τη ζωή και τις διαπροσωπικές σχέσεις του Ταχσίν Πασά. «Ο Βενιζέλος τον είχε ξεχωρίσει. Δεν είναι, επίσης, γνωστή η σχέση του με την Εκκλησία της Κρήτης. Η Κρήτη ήταν τότε μητρόπολη του Οικουμενικού Πατριαρχείου και είχε ιδιαίτερο καθεστώς και ισχύ. Δεν ξέρουν ακόμη οι περισσότεροι πόσο βοήθησε τους Έλληνες στις σφαγές του 1895-1896 στο Ηράκλειο και τα Χανιά. Βοήθησε τους Έλληνες και κακοποιήθηκε γι’ αυτό» εξηγεί- μεταξύ άλλων- ο κ. Χριστοδούλου. Μία ακόμη λιγότερο πτυχή της ζωής του Ταχσίν Πασά είναι η αδελφική φιλία του με τον Δημήτριο Ζάννα, προπάππο του σημερινού πρωθυπουργού της Ελλάδας Αντώνη Σαμαρά. «Διατηρούσαν φιλία από το 1900, πολύ πριν από την απελευθέρωση και, μάλιστα, ο Δημήτριος Ζάννας, ήταν ο μαιευτήρας που έφερε στη ζωή τον έναν από τους γιους του στρατηγού» εξηγεί ο κ. Χριστοδούλου. Οι τρεις ταφές Το 1913, ο Ταχσίν Πασάς έφυγε για τη Γαλλία και την Ελβετία, όπου και πέθανε το 1918, σε ηλικία 73 ετών. Όμως αν και νεκρός, δεν «ησύχασε». Το 1936, τα οστά του μεταφέρθηκαν σε αλβανικό νεκροταφείο, στην περιοχή της Τριανδρίας, στη Θεσσαλονίκη. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1983, με την επέκταση της Τριανδρίας, το νεκροταφείο καταπατήθηκε και τα οστά του στρατηγού, όπως κι αυτά των παιδιών του, που ήταν στον ίδιο τάφο, εναποτέθηκαν για περίπου δύο δεκαετίες στο νεκροταφείο της Μαλακοπής. Από το 2002, ο Χασάν Ταχσίν Πασάς και οι γιοι του Κενάν, Εκραίμ και Κεμάλ Μεσαρέ, αναπαύονται στον αύλειο χώρο της έπαυλης- μουσείου, σε ένα απέριττο ταφικό μνημείο που σχεδίασε ο Ίνης Μεσαρέ για τον παππού, τον πατέρα και τους θείους του. «Η μεταθάνατον περιπέτεια του Χασάν Ταχσίν πασά- τρεις ταφές μέσα σε 84 χρόνια- τελείωσε το 2002 στο ίδιο σημείο όπου έκλεισε και η καριέρα του το 1912. Εκεί όπου συμφώνησε και παρέδωσε αμαχητί τη Θεσσαλονίκη στους Έλληνες, όταν ‘η τύχη των όπλων δεν τον ευνόησε’» σημειώνει, στον επίλογο του βιβλίου του- και της ζωής του Οθωμανού στρατηγού- ο κ. Χριστοδούλου. Για  την προσπάθεια  μας ζητούμε το ελάχιστο από εσάς. Κάθε φορά που διαβάζετε μια είδηση κάντε απλά ένα κλικ σε μια διαφήμιση. Ευχαριστούμε.