Οι χρησμοί της Πυθίας

Μελετώντας γραπτά του Ηρόδοτου, Θουκυδίδη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Ευριπίδη, Πλουτάρχου και άλλων, αντλεί κανείς εξαιρετικές πληροφορίες για το ρόλο των αρχαίων Μαντείων και την ιερότητα της Πυθίας. Οι χρησμοί της χαρακτηρίζονται ως αινιγματικοί, κυριευμένοι συνήθως από διφορούμενη εξήγηση. Σε αυτό το άρθρο, καταγράφουμε ορισμένους χαρακτηριστικούς αμφίσημους χρησμούς αλλά και χρησμούς που διέπονται από μαντικό πέπλο ορθότητας.

Πρώτα όμως, λίγα λόγια για την Πυθία… Έτσι ονομαζόταν κάθε Πρωθιέρεια του Θεού Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, η οποία είχε ως αρμοδιότητα να μεταφέρει τη χρησμοδότηση του Θεού προς τον ενδιαφερόμενο. Οι χρησμοί της ήταν λακωνικοί και αδιευκρίνιστοι τις περισσότερες φορές, μπερδεύοντας τους παραλήπτες του ιερού μηνύματος.


Στο βήμα της Πυθίας ανέβαινε μια εκλεκτή και μορφωμένη κοπέλα από το πλήθος παρθένων ευγενικής καταγωγής της εποχής. Αργότερα ο κανόνας άλλαξε και αποφασίστηκε να εκλέγεται μια έμπειρη γυναίκα άνω των 50 ετών. Αιτία της αλλαγής αυτής λέγεται πως ήταν ο Εχεκράτης ο Θεσσαλός, ο οποίος ερωτεύτηκε μια νεαρή ιέρεια, την απήγαγε και τέλος την κακοποίησε.

Σε περιόδους μεγάλης δόξας των Μαντείων, το ρόλο της Πυθίας δεν έπαιζε μόνο μια ιέρεια, αλλά μέχρι και τρεις. Οι χρησμοί της είχαν τη μορφή πεντάμετρων ή εξάμετρων στίχων και δίνονταν αρχικά μία φορά το χρόνο, κάθε Φεβρουάριο. Η πρώτη Πυθία του Μαντείου των Δελφών, σύμφωνα με πηγές της Ελληνικής Μυθολογίας, λεγόταν Φημονόη.

Η ιεροτελεστία πριν από κάθε χρησμό:

Η Πυθία του Μαντείου των Δελφών, ακολουθούσε την εξής διαδικασία, προτού ανακοινώσει τον εκάστοτε χρησμό: Πρώτα πλενόταν, έπινε νερό από την ιερή Κασταλία πηγή και μασούσε δαφνόφυλλα. Έπειτα ανέβαινε σε ένα υπερυψωμένο τρίποδο, από τη βάση του οποίου έβγαιναν αναθυμιάσεις από καύση ψυχοτρόπων βοτάνων και μεθανίου. Οι αναθυμιάσεις αυτές έφερναν την Πυθία σε έκσταση. Ορισμένες φορές μάλιστα, έβγαζε κάποιες κραυγές ή ψιθύριζε λόγια χωρίς νόημα.

Αμφίσημοι χρησμοί που παραπλανούν…

Σε πλούσιο μέλλοντα πατέρα, που ρώτησε αν το παιδί του θα γεννηθεί αρσενικό ή θηλυκό..
Ο χρησμός: «Άρρεν ου θήλυ».
Η εξήγηση: Ανάλογα με το πού θα τοποθετούσε κανείς το κόμμα, είχε και διαφορετική απάντηση: «Άρρεν, ου θήλυ» (αγόρι, όχι κορίτσι) ή «Άρρεν ου, θήλυ» (αγόρι όχι, κορίτσι)!

Στους Σπαρτιάτες, στην αρχή του Πελοποννησιακού πολέμου όταν ρώτησαν αν θα νικήσουν στη μάχη.
Ο χρησμός: «Αν πολεμήσετε με όλη τη δύναμη σας, θα νικήσετε».
Η εξήγηση: Αν νικιόνταν θα σήμαινε πως δεν είχαν πολεμήσει με όλη τους τη δύναμη, αν νικούσαν θα σήμαινε πως έδωσαν μάχη με τη μεγαλύτερη δυνατή προσπάθεια.

Στον Καλλίστρατο, όταν ρώτησε αν θα δικαιωθεί με την επιστροφή του στην Αθήνα.
Ο χρησμός: «Στην Αθήνα θα τύχεις τα νόμιμα».
Η εξήγηση: Νόμιμη θα μπορούσε να θεωρηθεί, όχι μόνο η αθώωσή του, αλλά και η καταδίκη του.

Μαντικοί χρησμοί που εντυπωσιάζουν

Στον βασιλιά Λυδία τον Κροίσο, όταν ρώτησε αν θα μιλήσει ο πανέξυπνος αλλά άλαλος γιος του.
Ο χρησμός: «Λύδα, βασιλιά πολλών ανθρώπων, ανόητε Κροίσε, να μην εύχεσαι να ακούσεις ποτέ την πολυπόθητη φωνή του γιου σου.
Καλύτερα να μείνει μακρυά σου, γιατί θα μιλήσει τη μέρα της συμφοράς σου».
Η ιστορική έκβαση: Όταν οι εχθροί κυρίευσαν την πόλη και ένας στρατιώτης μπήκε στο παλάτι για να σκοτώσει το βασιλιά, ο γιος του ούρλιαξε: «Μη σκοτώνεις τον Κροίσο!». Μίλησε αλλά δεν κατάφερε να σώσει τον πατέρα του από το θάνατο.

Στο στρατηγό Επαμεινώνδα από τη Θήβα.
Ο χρησμός: «Να αποφεύγεις το Πέλαγος».
Η ιστορική έκβαση: ο Επαμεινώνδας τελικά σκοτώθηκε στη μάχη της Μαντινείας, σε ένα μέρος με την ονομασία «Πέλαγος».

Στον Πύρο, βασιλιά της Ηπείρου.
Ο χρησμός: «Θα πεθάνεις μόλις αντικρίσεις την πάλη ταύρου και λύκου».
Η ιστορική έκβαση:Όταν ο Πύρος βρισκόταν στο Άργος, συνάντησε στο δρόμο του ένα άγαλμα που αναπαριστούσε μια μάχη ανάμεσα σε έναν ταύρο και ένα λύκο. Τότε, ένα κεραμίδι από κατεστραμμένη στέγη, έπεσε στο κεφάλι του και τον σκότωσε.

4 ιδιαίτεροι χρησμοί άξιοι αναφοράς!

Ο χρησμός: Όταν ρώτησαν την Πυθία ποιος είναι ο πιο σοφός Έλληνας, εκείνη απάντησε: «Σοφός μεν Σοφοκλής, σοφότερος δ’ Ευριπίδης, αλλά σοφότερος πάντων Σωκράτης εστί».
Η αντίδραση του Σωκράτη; Χαρακτηριστική! «Με είπε σοφότερο επειδή εγώ γνωρίζω πως τίποτε δε γνωρίζω»!

Ο χρησμός: Στο Μέγα Αλέξανδρο, κατά την επίσκεψή του στο Μαντείο των Δελφών, η γηραιά Πυθία, του απάντησε: «Γιε μου, είσαι ακαταμάχητος»!
Εκείνη όμως το είπε, γιατί ο Αλέξανδρος, παρόλο που είδε την Πυθία να απέχει από χρησμοδότηση, τη σήκωσε στα χέρια του για να τη μεταφέρει στο Ιερό του Απόλλωνα και της ζήτησε χρησμό για την εξέλιξη της μεγάλης εκστρατείας του. Όταν η Πυθία αντιστάθηκε στο αίτημά του, εκείνος την αγκάλιασε τρυφερά και χαμογελώντας την οδήγησε προς την πόρτα του Ιερού! Τότε εκείνη τον χαρακτήρισε ακαταμάχητο, με μειδίαμα στο πρόσωπό της!

Πώς χρησιμοποίησε ο Μέγας Αλέξανδρος αυτόν το χρησμό; Μα φυσικά προς όφελός του, στρατηγικό και πολιτικό! «Ο χρησμός εδόθη από την Πυθία. Είμαι ακαταμάχητος»! Κανείς δεν μπορούσε να τον νικήσει και με την ιερή βούλα της Πυθίας!

Ο χρησμός: Στον αυτοκράτορα Ιουλιανό τον παραβάτη, όταν προσπάθησε να επαναφέρει το Μαντείο των Δελφών, μετά την παρακμή του λόγω της επικράτησης του Χριστιανισμού και της καταδίωξης της ειδωλολατρίας: «Είπατε τω βασιληι , χαμαί πέσε δαίδαλος αυλά, Ουκέτι Φοίβος έχει καλύβαν ου μάντιδα δάφνην,ου παγάν λαλεούσαν, απέσβετο και λάλον ύδωρ».

Πρόκειται για το φημισμένο τελευταίο χρησμό της Πυθίας. Σημαίνει: «Πέστε του βασιλιά:γκρεμίστηκαν οι πλουμιστές αυλές εχάθη, δεν έχειο Φοίβος πια καλύβι, ούτε προφητικιά έχει δάφνη, μήτε πηγή που να λαλά και το μελητικό νερό βουβάθη».