Άγιο Γάλας: Ο θρύλος με το Βασιλιά του Βυζαντίου – Παράδεισος που λίγοι γνωρίζουν

Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι η Χίος έχει χαρακτηρισθεί από τους ειδικούς «γεωλογικός παράδεισος». Εδώ βρίσκονται τα αρχαιότερα ιζηματογενή πετρώματα, τα αρχαιότερα απολιθώματα Αμμωνιτών της Ελλάδας, καθώς και εντυπωσιακά ρήγματα και μεγάλος αριθμός καρστικών σχηματισμών.
Από αυτούς ξεχωρίζουν δύο, όχι πολύ μεγάλα, αλλά εξαιρετικής ομορφιάς και ξεχωριστού ενδιαφέροντος σπήλαια, το Σπήλαιο Ολύμπων και το Σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος είναι επισκέψιμα για το κοινό.

Το σπήλαιο των Ολύμπων βρίσκεται στο νότιο τμήμα του νησιού και απέχει τριάντα πέντε (35) χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου και πέντε (5) χιλιόμετρα από το μεσαιωνικό οικισμό των Ολύμπων. Είναι ένα μικρό σπήλαιο, με πολύ πλούσιο και εντυπωσιακό διάκοσμο. Η κατακόρυφη ανάπτυξή του προσδίδει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε σχέση με άλλα τουριστικά σπήλαια.
Το σπήλαιο του Αγίου Γάλακτος βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του νησιού στο ομώνυμο χωριό που απέχει εξήντα πέντε (65) χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου. Τόσο η διαδρομή όσο και η φυσική ομορφιά του τοπίου και του σπηλαίου θα σας αποζημιώσουν. Το χωριό είναι στην πραγματικότητα χτισμένο πάνω στο βράχο όπου είναι διανοιγμένοι το σύστημα σπηλαίων και προσφέρει μοναδική θέα στο Αιγαίο πέλαγος και στα ιστορικά Ψαρά.Το τουριστικό σπήλαιο έχει ιδιαίτερη μορφολογία και εξαιρετικά μεγάλη αρχαιολογική σημασία. Τα ευρήματα που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη χρονολογούνται από τη μέση νεολιθική περίοδο και μπορεί να τα δει κανείς στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Χίου.
Ο θρύλος λέει ότι κάποιος Βασιλιάς του Βυζαντίου εξόρισε τη λεπρή κόρη στη Βόρειο-Δυτική Χίο. H άρρωστη έφτασε σε μια σπηλιά όπου βρήκε καταφύγιο και μια μαυροφόρα η οποία ανέλαβε τη φροντίδα της. Μετά από τρία χρόνια ο Βασιλιάς μετάνιωσε για την πράξη του και έστειλε καράβι να τη φέρει πίσω όπως κι αν είναι. Οι απεσταλμένοι του Βασιλιά τη βρήκαν θεραπευμένη με φάρμακο το νερό που έσταζε από τη σπηλιά.
O Βασιλιάς τότε διάλεξε μια τοποθεσία κοντά στο χωριό για να χτίσει την εκκλησιά που έταξε. Οι εργάτες όμως έβρισκαν κάθε πρωί τα εργαλεία τους έξω από τη σπηλιά. Έτσι η εκκλησία χτίστηκε έξω από αυτήν γιατί θεωρήθηκε θέλημα Θεού και η περιοχή πήρε το συμβολικό όνομα «Αγιο Γάλας». Το ίδιο όνομα με τον καιρό πήρε και το χωριό που πριν ονομαζόταν «Άγιος Θαλελαίος».
Η Αγιογαλούσαινα χτίστηκε το 13ο-14ο αιώνα στην είσοδο του μεσαίου από τα 3 σπήλαια που είναι διανοιγμένα το ένα κάτω από το άλλο. Το σπήλαιο εξερευνήθηκε και χαρτογραφήθηκε από την Αννα Πετροχείλου μαζί με το ζεύγος Γκουρβέλου το 1969 κατόπιν προσκλήσεως της Περιηγητικής Λέσχης Χίου.