ΑΓΝΩΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ : ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ

Η έμπνευση για τη δημιουργία του Εθνικού Κήπου οφείλεται στον βασιλιά Λουδοβίκο, πατέρα του Όθωνα. Ο Δημήτριος Σκουζές αναφέρει πως όταν ο Λουδοβίκος ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα το φθινόπωρο του 1835 είπε στον στρατηγό Σκαρλάτο-Σούτσο ότι η Αθήνα έχει ανάγκη από πολλά δένδρα. Ωστόσο, δεν αρκέστηκε μόνο στις υποδείξεις, αλλά φρόντισε και έγιναν, υπό την επίβλεψή του, τα σχέδια του πρώτου Βασιλικού Κήπου, με βάση το σχέδιο στο Μοναχό, δηλαδή με περισσότερα δένδρα και φυτά.

Η απόφαση για τη θέση του Κήπου πάρθηκε λαμβάνοντας υπ’ όψιν διάφορους παράγοντες όπως την παρουσία νερού και τη μορφολογία του εδάφους. Η θέση που τελικά επιλέχτηκε ήταν δίπλα στα ανάκτορα του βασιλιά. Αρχικά, ο Εθνικός Κήπος σχεδιάστηκε το 1836 από τον Βαυαρό αρχιτέκτονα Φρειδερίκο Γκέρτνερ, ο οποίος είχε σχεδιάσει και τα ανάκτορά του Όθωνα, τη σημερινή Βουλή, σε μία έκταση 500 περίπου στρεμμάτων και σε ημικύκλιο σχήμα με τη βάση προς τη δύση, παράλληλα με την αντίστοιχη πλευρά του μεγάρου το οποίο περιέβαλλε καταλήγοντας σε δύο επιμήκη ορθογώνια. Επειδή, όμως, σύμφωνα με το σχέδιο αυτό η έκταση του κήπου θα απέκλειε το δρόμο Αθήνας-Αμαρουσίου-Κηφισιάς, που λειτουργούσε από την αρχαιότητα, το 1839 ο μηχανικός Χοχ συνέταξε νέο σχέδιο, σύμφωνα με το οποίο περιοριζόταν η έκτασή του.

 

Η διαμόρφωση του κήπου, η οποία περιλάμβανε την επιλογή των φυτών που θα τον κοσμούσαν καθώς και τη φύτευσή τους, ανατέθηκε στον Βαυαρό γεωπόνο Σμάρατ, απεσταλμένο του Λουδοβίκο, ο οποίος κατέβαλε και τη δαπάνη αναθέτοντας του και την κατασκευή θερμοκηπίου, άγνωστο στη μεταχριστιανική Ελλάδα. Οι εργασίες έγιναν σταδιακά και τμηματικά, καθώς έπρεπε να προηγηθεί η απαλλοτρίωση ορισμένων ιδιοκτησιών και να γίνουν τεχνικές εργασίες αποκατάστασης, όπως απομάκρυνση βράχων, ισοπεδώσεις, επιχωματώσεις, κ.ά.

Το πρώτο τμήμα του κήπου που φυτεύτηκε περιλάμβανε 15.000 καλλωπιστικά φυτά από τη Γένοβα και καταλάμβανε μία έκταση 30 περίπου στρεμμάτων. Σε αυτά τα φυτά προστέθηκαν ακόμη μερικά αυτοφυή είδη, που μετέφερε ο γεωπόνος Φρίντριχ Σμιτ, βοηθός του Σμάρατ από το Σούνιο και την Εύβοια. Το 1846, η επιτροπή αρχιτεκτόνων-πολεοδόμων του ρυμοτομικού σχεδίου Αθηνών αποφάσισε την επέκταση του κήπου στο τμήμα που περικλείεται από τις λεωφόρους Βασιλίσσης Όλγας, Βασιλίσσης Αμαλίας, Βασιλίσσης Σοφίας και Ηρώδου Αττικού. Τότε καθώς θεωρήθηκε απαραίτητο να αναλάβει τον περαιτέρω σχεδιασμό κάποιος ειδικός στην αρχιτεκτονική κήπων, κλήθηκε από την Κωνσταντινούπολη ο Γάλλος κηποτεχνίτης Φρανσουά Λουί Μπαρό. Ο Μπαρό ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την επιλογή των καλλωπιστικών φυτών και την τοποθέτηση τους με βάση τις ανάγκες αισθητικής αρμονίας και λειτουργικότητας του κηποτεχνικού σχεδίου και τα χαρακτηριστικά τους (μορφή, φύλλωμα, άνθη, άρωμα, τελικές διαστάσεις, χρώματα, κ.ά.). Έτσι, ο Εθνικός Κήπος άρχισε να παίρνει τη μορφή του, εκεί όπου κατά τον 5^οαι. π.Χ. εκτεινόταν το διαρρυθμισμένο άλσος του Λυκείου.

Η αγγλικού τύπου κατασκευή του κήπου άρχισε το 1840 και χρειάστηκε μία δεκαετία για να λάβει τη βασική του μορφή. Το 1852 ανακαλύφθηκε στο τμήμα του κήπου προς της λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και σε βάθος ενός μέτρου το μωσαϊκό δάπεδο ρωμαϊκής βίλας «ψηφιδωτόν λαμπρότατον και ικανού μεγέθους» όπως αναφέρει ο Μ. Βρεττός. Το 1860 συγκροτήθηκε επιτροπή ειδικών με σκοπό να συντάξει το οριστικό πολεοδομικό σχέδιο των Αθηνών. Η επιτροπή αυτή ανέτρεψε το σχέδιο της επιτροπής του 1846 και καθόρισε τα όρια του κήπου όπως είναι σήμερα, δηλαδή δίπλα από τη Βουλή των Ελλήνων και με έκταση προς τα νότια όπου βρίσκεται το Ζάππειο Μέγαρο απέναντι από το Παναθηναϊκό Στάδιο. Εξάλλου, μέχρι εκείνο το σημείο είχε πραγματοποιηθεί φύτευση εκείνη την εποχή.

Το 1854 ο Μπαρό επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και τη διεύθυνση του Κήπου ανέλαβε ο Φρίντριχ Σμιτ, ο οποίος διατήρησε αυτή τη θέση για 30 χρόνια. Ο Σμιτ πραγματοποίησε ταξίδια στο εξωτερικό και μετέφερε πολλά φυτά, κατάλληλα για τις συνθήκες της Αττικής. Παράλληλα και η βασίλισσα Αμαλία, η οποία επέβλεπε τις κηποτεχνικές εργασίες μετέφερε ποικιλία φυτών από διάφορες περιοχές τόσο της Ελλάδας όσο και του εξωτερικού.

Μεθώνη-φοίνικες Αίγυπτος-μεγάλοι φοίνικες Ισπανία-σποροι βολβών Γρανάδα-τριανταφυλλιές Σούνιο-πυκνά πεύκα, τα επονομαζόμενα «τηξιλίθια» των οποίων οι ρίζες διαπερνούν και διαλύουν τις πέτρες Πάρνηθα-ένα σπάνιο δενδράκι, την περίφημη Μπορνάνα Βαριάμπιλις Μασσαλία-ποικιλίες φοινικόδεντρων και άλλων τροπικών φυτών Δήλος-φοίνικες που στην αρχαιότητα αποτελούσαν τους ιερούς φοίνικες του Απόλλωνα

 Στην νοτιοανατολική γωνία του κήπου υπάρχει ακόμη και σήμερα στην κορυφή ενός υψηλού βράχου το σιδερένιο πολυγωνικό κάθισμα, όπου κατέφευγε και αναπαυόταν η βασίλισσα Αμαλία. Το 1868 εγκαταστάθηκε στη βορειοανατολική πλευρά του Κήπου η τότε βασιλική και έπειτα προεδρική φρουρά, σε έκταση 4,5 στρεμμάτων, όπου παραμένει έκτοτε.

Στις αρχές του 20^ου αιώνα, με την πλήρη ανάπτυξη των φυτών, ο κήπος έφτασε σε μεγάλη ακμή. Το 1923 χαρακτηρίστηκε δημόσιος, καθώς έως τότε επιτρεπόταν μόνο στο βασιλικό ζεύγος να τον επισκέπτεται και ορίστηκε να παραμένει ανοιχτός από την ανατολή μέχρι τη δύση του ήλιου. Το 1926 θυσιάστηκε μία λωρίδα και πολλά δένδρα του κήπου για τη διαπλάτυνση της λεωφόρου Βασιλίσσης Αμαλίας. Ένα χρόνο μετά, το 1927, με διάταγμα της 12/5/1927 Φ.Ε.Κ. 100/τ. Α’/1927 καθιερώθηκε η ονομασία «Εθνικός Κήπος».

Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι η περίοδος 1839-1882 αποτελεί την εποχή γέννησης του κήπου, δημιουργίας του κηποτεχνικού του σκελετού και φύτευσης των βασικών φυτών, ενώ την περίοδο 1927-1940 θα μπορούσαμε να τη χαρακτηρίσουμε ως την εποχή σταθεροποιήσεως, βελτιώσεως αλλά και βασικής αλλαγής της λειτουργίας του από μεγάλο ιδιωτικό κήπο σε δημόσιο πάρκο.

Την τελευταία περίοδο, 1927-1940, ο κήπος διασώθηκε από την ξηρασία, αλλά και από την ιδέα οικοπεδοποιήσεως του, εμπλουτίστηκε το φυτευτικό του υλικό και σταδιακά τοποθετήθηκαν χλοοτάπητες και σιδερένια κιγκλιδώματα και δημιουργήθηκαν πρασιές, λίμνες, πέργκολες, παρτέρια και δρόμοι.

Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος είχε για τον Εθνικό Κήπο τις ίδιες καταστρεπτικές συνέπειες που είχε για όλη την Ελλάδα. Καταστράφηκε μεγάλος αριθμός φυτών (κυρίως θάμνων, πολυετών ποωδών και φυτών σε θερμοκήπια), εγκαταλείφθηκαν τα παρτέρια, καταστράφηκε η ζωοπτηνολογική συλλογή, ενώ σοβαρές ζημιές υπέστησαν τα διάφορα τεχνικά έργα (υδραυλικά δίκτυα, θερμοκήπια, αποχετεύσεις, αρδευτικά συγκροτήματα, υδραγωγείο, δίκτυο δρομίσκων κ.ά.).

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου καταβλήθηκε προσπάθεια ανασυγκρότησης του κήπου με αργό ρυθμό, αντίστοιχο με τις πιστώσεις που διατέθηκαν. Το 1956 η προσπάθεια πέτυχε σε μεγάλο βαθμό και ο πολυτραυματισμένος κήπος βρήκε, τουλάχιστον εξωτερικά, την προπολεμική του μορφή. Στα επόμενα χρόνια, όχι μόνο σταθεροποιήθηκε ο ρυθμός των ετήσιων εργασιών συντήρησης, αλλά εκτελέσθηκαν και μια σειρά κηποτεχνικών έργων για τη βελτίωση της μορφής και λειτουργικότητας του. Παράλληλα, εμπλουτίσθηκε το φυτολογικό του υλικό, τοποθετήθηκαν πάγκοι-καθίσματα τύπου Αμβούργου, κάδοι απορριμμάτων τύπου Λονδίνου, κατασκευάστηκε οίκημα εργοταξίου, διαμορφώθηκε ο χώρος της ζωοπτηνολογικής συλλογής, αντικαταστάθηκαν 3 παλιά αντλητικά συγκροτήματα, τοποθετήθηκαν ενδεικτικές πινακίδες κατευθύνσεως, κατεδαφίστηκε το θερινό θέατρο, κ.ά.

Ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ ΣΗΜΕΡΑ  

Ο Εθνικός Κήπος αποτελεί πάρκο έκτασης 155 στρεμμάτων και προσθέτοντας τον κήπο του Ζαππείου με έκταση 130 στρεμμάτων το πάρκο έχει έκταση 285 στρέμματα. Η κύρια είσοδος του Κήπου είναι από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Αμαλίας, ενώ υπάρχουν έξι ακόμη είσοδοι: μία από την είσοδο της Βασιλίσσης Σοφίας, τρεις από την Ηρώδου Αττικού (η μία είναι κλειδωμένη με αλυσίδα) και δύο από την περιοχή του Ζαππείου πάρκου.

Πολλά τμήματα του Εθνικού Κήπου χρησιμοποιούνται ως χώροι εκθέσεων και αν και έχουν καταργηθεί οι ένστολοι φύλακες ο Κήπος διατηρείται καθαρός και ευπρεπισμένος. Το Εθνικό Κήπο κοσμούν επτά λίμνες, εκ των οποίων η μία με τα χρυσόψαρα και η εκείνη με τις πάπιες αποτελούν πόλους έλξης για μικρούς και μεγάλους. Η λίμνη στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας (στο ψηλότερο σημείο του Κήπου) αποτελεί την κεντρική υδαταποθήκη του Εθνικού Κήπου όπου φτάνει το νερό που έρχεται από τον Άγιο Θωμά και από εκεί, μέσω ενός πολύπλοκου και σοφού συστήματος υπέργειων και υπόγειων αυλακών διοχετεύεται σε ολόκληρο τον Κήπο, τόσο για την άρδευσή του όσο και για το γέμισμα των άλλων λιμνών. Ακόμη, προσφιλής είναι και η ζωοπτηνολογική συλλογή. Στο εσωτερικό του Εθνικού Κήπου υπάρχουν σήμερα ορισμένες πάπιες, παγώνια, χήνες, "ταχυδρομικά" περιστέρια αλλά και γαϊδουράκια και κάποια αγριοκάτσικα κρι-κρι. Εκτός όμως, από τα ζώα που βρίσκονται στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να θαυμάσει από κοντά μερικά από τα πιο γνωστά είδη σπουργιτιών, αλλά και ορισμένα σπάνια πουλιά και έντομα που βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο στα δέντρα.



Προτομή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη

Προτομή Διονυσίου Σολωμού

Το παλιό κτίριο τη διεύθυνσης του Κήπου, το οποίο βρίσκεται δεξιά της εισόδου από τη λεωφόρο Βασιλίσσης Αμαλίας μετατράπηκε σε Παιδική Βιβλιοθήκη. Το νέο κτίριο βρίσκεται δίπλα στην Ευζωνική Φρουρά. Επιπλέον, τόσο στο κέντρο του Κήπου όσο και προς τη νότια πλευρά τοποθετήθηκαν κατά καιρούς οι μαρμάρινες προτομές άξιων ανδρών. Μπαίνοντας στον Κήπο ο επισκέπτης θα συναντήσει τις προτομές του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια με την επιγραφή «Ι.Καποδίστριας Κυβερνήτης της Ελλάδας»  και του Ελβετού τραπεζίτη Ιωάννη Εϋνάρδου, που φιλοτεχνήθηκαν το 1866 από τον κλασικιστή γλύπτη Ιωάννη Κόσσο (1832-1878), αλλά και τις προτομές των ποιητών Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και Διονυσίου Σολωμού, η πρωτοβουλία ανέγερσης των οποίων ανήκε στον Κώστα Ελευθερουδάκη -ιδρυτή του ομώνυμου εκδοτικού οίκου-, ο οποίος κάλυψε και τη σχετική δαπάνη στα μέσα της δεκαετίας του 1920. Την προτομή του Διονυσίου Σολωμού φιλοτέχνησε ο γλύπτης και καθηγητής του Πολυτεχνείου Θωμάς Θωμόπουλος (1881-1938), ενώ αυτή του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη ο Φωκίων Ρωκ (1886 - 1941), μαθητής του Θωμόπουλου και του Κώστα Δημητριάδη.  Κοντά στην είσοδο αυτή θα συναντήσει κανείς και την προτομή του μουσουργού και συνθέτη του Ολυμπιακού Ύμνου Σπύρου - Φιλίσκου Σαμάρα (1861-1917), έργο φιλοτεχνημένο από τον ακαδημαϊκό Μιχάλη Τόμπρο (1889-1974).
Κοντά στην έξοδο προς τον κήπο του Ζαππείου τον αποχαιρετά η νεότερη ορειχάλκινη προτομή του λογοτέχνη Ζαν Μωρεάς (Jean Moreas- φιλολογικό ψευδώνυμο του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου (1856-1910). Την προτομή του συγγραφέα του «Μανιφέστου του Συμβολισμού» επιμελήθηκε ο διακεκριμένος Γάλλος γλύπτης Eμίλ Aντουάν Mπουρντέλ, προσωπικός φίλος του Μωρεάς. 

        Τέλος, στην έκταση του Εθνικού Κήπου συναντάμε το Βοτανικό Μουσείο, ένα παραδοσιακό καφενεδάκι, αρχιτεκτονικά λείψανα όπως κίονες, επιστύλια, δοκοί και τύμπανα τα οποία έχουν επανατοποθετηθεί σε διάφορα σημεία του Κήπου καθώς και το Ηλιακό Ρολόι που βρίσκεται στην είσοδο από την πλευρά της Βασιλίσσης Αμαλίας.  Πρόκειται για έναν επικλινή μεταλλικό δείκτη στερεωμένο σε μαρμάρινη βάση στην οποία είναι χαραγμένες οι ώρες. Η σκιά του δείκτη, ανάλογα με τη θέση του ήλιου, δείχνει και τη σχετική ώρα.

ΥΔΡΟΔΟΤΗΣΗ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

Η διατήρηση ενός τόσο μεγάλου όγκου πρασίνου στο κέντρο της Αθήνας απαιτούσε και την ύπαρξη άφθονου νερού. Το 1860 ο Σμιτ ανακάλυψε στο υπέδαφος ένα αρχαίο υδραγωγείο, το οποίο σύμφωνα με τις αρχαιολογικές έρευνες του Α.Τραυλού, ήταν έργο του Πεισίστρατου και χρονολογείται τον 6^οαι. π.Χ. και χρησιμοποίησε το νερό του για το πότισμα του Κήπου. Ακόμη, από το 1875 χρησιμοποιήθηκε και το νερό του παλαιού υδραγωγείου «Τσακουμάκου», το οποίο είχε κατασκευαστεί στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και μετέφερε τα νερά πηγής κοντά στον Άγιο Ιωάννη τον Θεολόγο. Ωστόσο, γύρω στο 1927 ο Κήπος κινδύνευσε από ξηρασία, καθώς τα τρία τέταρτα το νερού των υδραγωγείων το έπαιρναν παράνομα ιδιώτες. Οι παράνομες υδροληψίες  σταμάτησαν έπειτα από συστηματικές προσπάθειες και παράλληλα, διοχετεύτηκαν στον Κήπο τα νερά ενός άλλου αρχαίου υδραγωγείου, που ακολουθούσε την αριστερή όχθη του Ιλισού και το οποίο όμως καταστράφηκε στη διάρκεια της Κατοχής. Σήμερα το πότισμα του Κήπου πραγματοποιείται κυρίως από το νερό του υδραγωγείου του Αγίου Θωμά, συμπληρώνεται από το Πεισιστράτειο, με μία καινούρια γεώτρηση και πέντε δίκτυα της ΕΥΔΑΠ.

ΤΟ ΦΥΤΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ

Η προμήθεια του φυτευτικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε για τον Κήπο πραγματοποιούνταν με μεγάλη δυσκολία από το εξωτερικό. Δεν ήταν λίγες οι φορές που χρειάστηκε και η εισαγωγή χώματος από τις χώρες που προέρχονταν τα φυτά, ώστε αυτά να ευδοκιμήσουν. Σημαντικές επιπτώσεις είχε στα φυτά η μεταφορά τους από μακρινές αποστάσεις. Αρκετές φορές δεν κατάφερναν να φτάσουν στον προορισμό τους όχι λόγω ταλαιπωρίας τους κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, καθώς ήταν κλεισμένα μέσα στα σκοτεινά αμπάρια, αλλά εξαιτίας άλλων παραγόντων. Πέρα από τις εισαγωγές φυτών και τη χρήση αυτοφυών, πολλά φυτά του Κήπου προήλθαν από το «Δημόσιο Δενδροκομείο», που βρισκόταν εκεί όπου βρίσκεται σήμερα η Γεωπονική Σχολή και από τον κήπο-φυτώριο του γεωπόνου Θ.Ορφανίδη στην είσοδο του Ζαππείου.

Πολλά από τα δένδρα και τα αναρριχώμενα φυτά που φυτεύτηκαν στον Εθνικό Κήπο τις δύο πρώτες δεκαετίες της υλοποίησής του επιβιώνουν μέχρι και τις μέρες μας και αποτελούν μνημεία της φύσης. Στη διάρκεια της ζωής του ο Κήπος υπέστη αρκετές φορές ζημιές από παγωνιές ή δυνατές ανεμοθύελλες, οι οποίες όμως αποκαταστάθηκαν. Σύμφωνα με σύγχρονους υπολογισμούς ο Εθνικός Κήπος περιλαμβάνει 7.000 δέντρα και περίπου 40.000 θάμνους και φυτά.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΦΡΕΑΡ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ

Σε έκταση 510τ.μ., στις βορειοανατολικές παρυφές του Εθνικού Κήπου κοντά στη οδό Ηρώδου Αττικού, η ανασκαφική έρευνα έφερε στο φως τη συνέχεια του μεγάλου οικοδομικού συγκροτήματος, του νεκροταφείου και του μεγάλου αποχετευτικού αγωγού, που είχε αποκαλυφθεί στην παρακείμενη ανασκαφή το 1982-1983, η οποία διενεργήθηκε από τη Γ’ Εφορία κατά την κατασκευή του νέου κτιρίου της Προεδρικής Φρουράς.

Την αρχαιότερη αρχαιολογική μαρτυρία στο χώρο δίνει τμήμα του Πεισιστράτειου υδραγωγείου, που εντοπίστηκε κάτω από τα δάπεδα του ρωμαϊκού κτιρίου και κάτω από τους τάφους. Από το πρώτο τμήμα του που ερευνήθηκε, σώζονται σε λαξευτό όρυγμα 7 πήλινα κυλινδρικά στοιχεία με γραπτές ερυθρές ταινίες. Από το δεύτερο τμήμα διατηρήθηκε μόνο το λαξευτό όρυγμα, που βρέθηκε παραβιασμένο από μεταγενέστερους. Προσεκτική εξέταση της μορφής των στελεχών και σωματογραφική έρευνα έδειξαν ότι το υδραγωγείο χρονολογείται στον ύστερο 6^οαι. π.Χ.

Στους ύστερους κλασικούς, ελληνιστικούς και πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους, ο χώρος καταλαμβάνεται από νεκροταφείο. Τμήμα της οδού προς τα Μεσόγεια αλλά και του  παρόδιου νεκροταφείου της, που ξεκίνησε από τα πρωτογεωμετρικά χρόνια, αναπτύχθηκε εκ νέου τον 4^οαι. π.Χ. και επέζησε μέχρι τον 2^οαι. μ.Χ., είχαν ανακαλυφθεί στην όμορη ανασκαφή της Προεδρικής Φρουράς.

Στο φρέαρ του Εθνικού Κήπου ερευνήθηκαν 35 τάφοι, που ανήκουν στους γνωστούς τύπους, λαξευτά ορύγματα, κάλπες, κτιστοί κιβωτιόσχημοι και κεραμοσκεπείς τάφοι. Οι περισσότεροι ήταν συλημένοι και παραβιασμένοι από τα δωμάτια του ρωμαϊκού κτιρίου. Από την κατασκευή τους και από ελάχιστα κτερίσματα που διασώθηκαν σε ορισμένους (πήλινα και γυάλινα μυροδοχεία, κάτοπτρα και νομίσματα) μπορούν να χρονολογηθούν στον 1^οαι. π.Χ.-1^οαι. μ.Χ. Ελάχιστοι ήταν οι τάφοι του 4^ου-2^ουαι. π.Χ., στοιχείο όμως ότι υπήρχε οργανωμένο νεκροταφείο αυτής της περιόδου στην περιοχή, αποτελεί η χρήση πολυάριθμων υστεροκλασικών και ελληνιστικών επιτύμβιων μελών στα τοιχώματα των μεταγενέστερων τάφων.

Τον 2^οαι. μ.Χ., πάνω στο νεκροταφείο, θεμελιώνεται μεγάλο οικοδομικό συγκρότημα, η πρώτη φάση του οποίου δε διασώθηκε στην ανασκαφή. Στο βορειοδυτικό και κεντρικό τμήμα της ανασκαφής αποκαλύφθηκε πυκνότατο δίκτυο 27 αγωγών, 5 φρεατίων και 2 πηγαδιών. Μεταξύ των αγωγών ξεχωρίζει για το μέγεθος και την κατασκευή του ο μεγάλος λίθινος πρώιμος ρωμαϊκός αγωγός μήκους 26μ., με συμπαγή θολωτή οροφή και τα κτιστά τοιχώματα, ίδιος με αυτόν που αποκαλύφθηκε στη λεωφόρο Βασιλίσσης Αμαλίας και σε πολλά σημεία της Αθήνας και αποτελούσε τμήμα κεντρικού αποχετευτικού δικτύου.

Από τα κινητά ευρήματα της ανασκαφής και ιδιαίτερα από τα γλυπτά, που κυρίως αποτελούν επιτύμβια μνημεία υστεροκλασικών, ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, ξεχωρίζει ένα χάλκινο κεφάλι αυστηρού ρυθμού, έργο σπουδαίου γλύπτη. Το κεφάλι σε δεύτερη φάση ενσωματώθηκε και στερεώθηκε με μολύβι σε μεγάλο, αδρά κατεργασμένο ογκόλιθο, που βρέθηκε μέσα σε βαθύ λαξευτό όρυγμα γεμάτο με νερό.    

ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΗΠΟΥ

Ο τρόπος φυτεύσεως και η τοπιοαρχιτεκτινική διαρρύθμιση, όπως διαμορφώθηκαν στο πέρασμα του χρόνου, προσδίδουν στον Εθνικό Κήπο το χαρακτήρα ενός γραφικού αγγλικού τύπου κήπων, προσαρμοσμένου στις ελληνικές συνθήκες και συμπληρωμένου στα νεότερα χρόνια με στοιχεία γαλλικού κλασικού ρυθμού. Είναι πάρκο κλειστού τύπου με χαρακτηριστικά στοιχεία τους συμπαγείς όγκους πρασίνου, πυκνά εναλλασσόμενους με στενούς, σκιερούς, ελικοειδής δρομίσκους, την ανυπαρξία μεγάλων ελεύθερων χώρων και, κατά συνέπεια, την έλλειψη εξωτερικών προοπτικών απόψεων, καθώς επίσης και τη μικρή ή ελάχιστη φωτεινότητα. Η διαμόρφωση αυτή κάνει το πάρκο κατάλληλο και ευχάριστο για επίσκεψη μόνο κατά την ημέρα, σε αντίθεση με το διπλανό πάρκο του Ζαππείου, που διαθέτει ευρείς και ακάλυπτους χώρους περιπάτου για μεγάλο αριθμό ανθρώπων καθ’ όλο το 24ωρο και το οποίο κατά κάποιο τρόπο συμπληρώνει τον Εθνικό Κήπο.

Στην εποχή που διανύουμε, πέρα από την αισθητική του και τα ευεργετικά αποτελέσματα που δημιουργεί η παρουσία του στην ψυχική και πνευματική υγεία των ανθρώπων, η πυκνή διάταξη της βλάστησης του, αποτελεί σπουδαίο παράγοντα προστασίας από την ατμοσφαιρική ρύπανση, παρ’ όλο που ο κήπος βρίσκεται σε μία από τις ζώνες της Αθήνας με ιδιαίτερα υψηλό δείκτη ρύπανσης.

Ο Χένρυ Μίλλερ έγραψε για τον Εθνικό Κήπο το 1939: «Το πάρκο παραμένει στη μνήμη μου όσο κανένα άλλο πάρκο που έχω επισκεφτεί στη ζωή μου. Η πεμπτουσία ενός πάρκου είναι όπως όταν κάποιος κοιτά έναν πίνακα ή ονειρεύεται να βρίσκεται σε έναν τόπο που όμως δεν μπορεί ποτέ να πάει».       

      

Ένας μικρός παράδεισος  πρασίνου στην καρδιά της Αθήνας, ιδανικός για ευχάριστους  περιπάτους.

 
ΠΗΓΕΣ

ü  Παππάς Αθ. Αναστάσιος, «Ο Ιστορικός Ιλισσός και η περιλίσσια περιοχή», Αθηναϊκή Βιβλιοθήκη, σελ.58-68

ü  http://el.wikipedia.org

ü  http://www.kathimerini.gr/kath/7days/1999/01/31011999

ü  http://www.kathimerini.gr/kath/7days/2000/06/18062000

ü  http://www.attiko-prasino.gr/Default.aspx?tabid=102&language=el-GR