Ερμής ο προστάτης των ανθρώπων

Μια μέρα, στο όρος Κυλλήνη της Αρκαδίας, μέσα στη σπηλιά όπου κατοικούσε η νύμφη Μαία, κόρη του Άτλαντα και της Πλειόνης, γεννήθηκε ένα γλυκύτατο και χαριτωμένο αγοράκι. Ήταν ο καρπός της ένωσής της με το Δία, πατέρα θεών και ανθρώπων, και το ονόμασε Ερμή.

Εφευρίσκοντας τη λύρα

Κουρασμένη από τη γέννα, η Μαία φάσκιωσε το παιδί προσεκτικά κι έγειρε δίπλα του να κοιμηθεί. Όμως ο μικρός δεν είχε ύπνο. Προσεκτικά, για να μην ξυπνήσει τη μητέρα του, ξεγλίστρησε σα χέλι από τις φασκιές του κι αναρωτήθηκε τι θα μπορούσε να κάνει για να περάσει την ώρα του.
Πολύ γρήγορα εξάντλησε τις δυνατότητες της σπηλιάς και, γλιστρώντας από την κλειδαρότρυπα, βγήκε έξω για να εξερευνήσει τα πέριξ. Το πρώτο πράγμα που τράβηξε την προσοχή του ήταν μια χελώνα. Αφού παρατήρησε κάμποση ώρα το παράξενο πλάσμα, ο Ερμής είχε μια ιδέα. Με μιάς, αναποδογύρισε το ζώο, πήρε το καβούκι του και με υλικά που βρήκε τριγύρω έφτιαξε την πρώτη λύρα. Έφτιαξε κι ένα πλήκτρο κι αμέσως άρχισε να παίζει σαν βιρτουόζος και να τραγουδά – πώς αλλιώς; – θεϊκά.

Κλέβοντας τα βόδια του Απόλλωνα

Όμως το θεϊκό μωρό άρχισε να πεινά και προχώρησε ψάχνοντας κάτι νόστιμο. Υπερκινητικότατος, ο μικρός μπουσούλησε όλη μέρα ώσπου, το βραδάκι, έφτασε στην Πιερία. Εκεί βρήκε ένα τεράστιο κοπάδι βόδια να ξεκουράζεται στο φεγγαρόφωτο. Καθώς κοίταζε τα ζώα (τα οποία φρόντιζε ο Απόλλωνας), μια φοβερή ιδέα του μπήκε στο μυαλό: γιατί να μην πάρει μερικά, αμέσως τώρα; Δίχως να διστάσει, σηκώθηκε όρθιος, ξεχώρισε τις 50 καλύτερες αγελάδες και ξεκίνησε να τις οδηγεί, απαλά κι αθόρυβα έξω από το λιβάδι, όταν πρόσεξε τα ίχνη τους. Χμμμ… δε γινόταν ν’ αφήσει ίχνη πίσω του, σκέφτηκε.

Κάποιος θα έβρισκε τα ζώα αμέσως. Αμέσως, για να μπερδέψει  όποιον θα δοκίμαζε να τον ακολουθήσει, γύρισε τα πόδια των ζώων ανάποδα, ενώ τύλιξε τα δικά του πόδια με αυτοσχέδια παππούτσια από χόρτα. Παμπόνηρος ήδη από τόσο μικρός, φρόντιζε να διαβαίνει από αμμώδη εδάφη κι απέφευγε πολυσύχναστα μέρη για να μην τον δουν. Παρόλα αυτά, ένας αμπελουργός βρέθηκε στο διάβα του κι έμεινε με το στόμα ανοιχτό απ’ αυτό που είδε. Ο Ερμής τον όρκισε να μην πει τίποτα αν ήθελε καλή σοδειά, και συνέχισε το δρόμο του.

Η εφεύρεση της φωτιάς και η πρώτη θυσία

Κάποια στιγμή, κοντά στον Αλφειό, άφησε τα ζώα να βοσκήσουν και να πιουν. Ξεχώρισε δύο αγελάδες και τις έσφαξε. Πώς όμως θα έψηνε το κρέας; Αμέσως, ο μικρός πήρε δυο ξυλαράκια κι άρχισε να τα τρίβει μεταξύ τους με τόση επιδεξιότητα που άναψαν. Αφού φούντωσε τη φωτιά, ο Ερμής χώρισε το ένα ζώο σε σε 12 μερίδια και τα έκαψε ως προσφορά στους θεούς – αυτή ήταν η πρώτη θυσία που έγινε ποτέ.

Όταν τέλειωσε, έφαγε την άλλη αγελάδα και, αφού έγλειψε καλά-καλά τα δάχτυλά του, έριξε τα τα κέρατα και τις οπλές στις φλόγες, για να εξαφανίσει κάθε ίχνος του εγκλήματος. Τέλος, έκρυψε τις αγελάδες εκεί κοντά και, χορτάτος από φαγητό και περιπέτεια, σκέφτηκε πως ήταν πια καιρός να γυρίσει στη μαμά του – για λίγο. Ξημέρωνε πια όταν έφτασε στη σπηλιά, τρύπωσε μέσα από την κλειδαρότρυπα και χώθηκε στις φασκιές του κάνοντας τον κοιμισμένο.

Η Μαία όμως κατάλαβε αμέσως πως αυτός ο ασυνήθιστος μπόμπιρας είχε κάνει κάποια κατεργαριά. Άρχισε να τον μαλώνει, αλλά ο μικρός τη διέκοψε και της υποσχέθηκε μεγάλες τιμές και μεγαλεία γιατί σε λίγο θ’ ανέβαινε στον Όλυμπο. Η Μαία, μην πιστεύοντας στ’ αυτιά της, σήκωσε τα χέρια ψηλά.

Η αναζήτηση του Απόλλωνα

Στο μεταξύ, ο Απόλλωνας κατάλαβε πως έλειπαν 50 κεφάλια από το κοπάδι του κι άρχισε να ψάχνει. Όμως, όλα τα ίχνη οδηγούσαν προς το λιβάδι και κανένα δεν έδειχνε να φεύγει απ’ αυτό. Κι έπειτα, τι ήταν αυτά τα παράξενα χνάρια, που δεν ανήκαν ούτε σε άνθρωπο ούτε σε ζώο; Ο Απόλλωνας είχε μπερδευτεί. Ευτυχώς που ήταν θεός της μαντικής, αλλιώς ακόμη θα έψαχνε. Μαντεύοντας λοιπόν τη σωστή κατεύθυνση, ξεκίνησε για την Αρκαδία. Στο δρόμο συνάντησε τον αμπελουργό που επιβεβαίωσε τις υποψίες του, γιατί, παρά την υπόσχεσή που είχε δώσει στον Ερμή, του ήταν αδύνατο να κρατήσει μυστικό αυτό που είχαν δει τα μάτια του.

Η προσωποποίηση της αθωότητας

Όταν ο Απόλλωνας έφτασε έξαλλος στη σπηλιά της Μαίας, ο Ερμής έκανε πως κοιμάται αμέριμνα. Ο Απόλλωνας άρπαξε το μωρό από την κούνια του και, φωνάζοντας οργισμένος, απαίτησε να του δείξει πού ήταν τα ζώα του. Σοκαρισμένη η Μαία όρμησε να προστατέψει το μωρό, ενώ ο Ερμής έκανε την αθώα περιστερά.

Άνοιξε τα ματάκια του και ρώτησε, όλο απορία τάχα, πώς θα ήταν δυνατό να κάνει όλα όσα του καταλόγιζε ο αδελφός του αφού μόλις χτες είχε γεννηθεί; Και τι τέλος πάντων ήταν αυτά τα παράξενα πράγματα για τα οποία μίλαγε ο ξένος –πώς τα είχε πει; Γελάδια; – ξαναρώτησε, κοιτάζοντας με ύφος αγγελικής αθωότητας το μεγάλο του αδελφό που τώρα πια έβγαζε καπνούς απ’ τ’ αυτιά.

Μπροστά στο θρόνο του Δία

Βλέποντας πως δε μπορούσε να του πάρει κουβέντα με κανένα τρόπο, ο Απόλλωνας βούτηξε τον Ερμή από τις φασκιές του και τον έσυρε ως τον Όλυμπο όπου, βράζοντας από τα νεύρα του, τον απίθωσε μπροστά στο θρόνο του Δία. Εκείνος κοίταζε σαστισμένος το γιο του, κοτζάμ λεβέντη, να τά ’χει πάρει στο κρανίο μ’ ένα βυζανιάρικο. Ο Απόλλωνας άρχισε να εξηγεί στον πατέρα τους τι είχε συμβεί, ενώ ο Ερμής συνέχισε να δίνει οσκαρική ερμηνεία στο ρόλο του αθώου βρέφους.

Είχε λογαριάσει όμως χωρίς το κοφτερό μάτι του Δία, ο οποίος, μετά την πρώτη έκπληξη αναγνώρισε το σπόρο του και του απηύθυνε το λόγο στα ίσια (αν και γελώντας κρυφά, κάτω από τα μουστάκια του). Βλέποντας ότι πια δεν τον έπαιρνε πια, ο Ερμής παραδέχτηκε πως ναι, είχε κάνει μια μικρή ζαβολιά, αλλά μόνο για πλάκα, όχι για κακό σκοπό. Και τα έλεγε ο άτιμος με τόση γλύκα και χαριτωμενιά, που ακόμη κι ο Απόλλωνας δε μπόρεσε να μη χαμογελάσει μια σταλιά. Να μην τα πολυλογούμε, ο Δίας πήρε το αυστηρό του ύφος και διέταξε τον καινούριο του γιόκα να δείξει στον αδελφό του πού είχε κρύψει τα ζώα.

Τα δυο αδέλφια φιλιώνουν

Ο Απόλλωνας μέτρησε τα ζωντανά και βρήκε πως έλειπαν δύο. Ρώτησε τον αδελφό του πού ήταν κι ο Ερμής ομολόγησε τι είχε κάνει, αναφέροντας και τα 12 μερίδια προς τους θεούς. «Δώδεκα;» απόρησε ο Απόλλωνας. «Ποιος είναι ο δωδέκατος;» «Εγώ, φυσικά» απάντησε ο Ερμής και, χώνοντας το χέρι στις φασκιές του, έβγαλε τη λύρα κι άρχισε να παίζει και να τραγουδά θεϊκά, όπως είπαμε.

Ο θεός της μουσικής έμεινε εκστατικός. Όταν τέλειωσε ο μικρός του αδελφός, του ζήτησε να περιεργαστεί αυτό το παράξενο μουσικό όργανο κι ο Ερμής, καλόκαρδος και γενναιόδωρος, παρά τις σκανταλιές του, του τη χάρισε αμέσως. Ο Απόλλωνας χάρηκε τόσο πολύ με το δώρο που χωρίς να διστάσει του χάρισε αμέσως όλα τα ζώα που είχε κλέψει και κάθησε σ’ ένα βράχο να πειραματιστεί με το νέο του απόκτημα.

Η σύριγγα

Στο μεταξύ ο Ερμής, για να μην κάθεται άπρακτος, σκάρωσε μια σύριγγα κι αμέσως άρχισε να παίζει. Μαγεμένος, ο Απόλλωνας λαχτάρησε να αποκτήσει κι αυτό το όργανο, όμως ο Ερμής αυτή τη φορά έθεσε τους όρους του: θα την αντάλλασσε με το χρυσό ραβδί που κρατούσε ο αδελφός του. Ήθελε επίσης ο αδελφός του να του μάθει να μαντεύει τα μελλούμενα ρίχνοντας βότσαλα. Ο Απόλλωνας συμφώνησε και τα δυο αδέλφια έγιναν φίλοι, ενώ το ραβδί έγινε το σύμβολο του Ερμή. Αργότερα γύρω του θα τυλίγονταν δυο φίδια.

Ένας από τους 12 θεούς

Τα δυο αδέλφια επέστρεψαν μονιασμένα στον Όλυμπο, όπου ο Δίας μάλωσε τον Ερμή για την κλοπή και τα ψέμματά του. Ο Ερμής υπερασπίστηκε τον εαυτό του λέγοντας πως δενήταν παρά ένα αστειάκι, αλλά υποσχέθηκε να μην το ξανακάνει, αν ο Δίας τον έκανε αγγελιοφόρο του.

Ο Δίας δέχτηκε αμέσως και, εντυπωσιασμένος από τις δυνάμεις του, τον έκανε αμέσως μέλος των Ολυμπίων, όπως ακριβώς είχε προβλέψει ο Ερμής. Μάλιστα, για να σιγουρευτεί πως δε θα είχε χρόνο για άλλες σκανταλιές, του φόρτωσε κι ένα σωρό άλλα καθήκοντα, τα οποία, είχε την ελπίδα, θα τον κρατούσαν αρκετά απασχολημένο.

Ιδιότητες και καθήκοντα

Έτσι ο Ερμής, ως παμπόνηρος αρχικλέφταρος, προστατεύει τους κλέφτες, αλλά με το ραβδί του γελαδάρη προστατεύει επίσης τους βοσκούς και τα κοπάδια τους. Ως ταξιδιώτης, προστατεύει τους ταξιδιώτες και τους διαβάτες. Πηγαινοέρχεται διαρκώς μεταφέροντας μηνύματα μεταξύ των θεών ή από τους θεούς στους ανθρώπους.

Ως αγγελιοφόρος προστατεύει τους κήρυκες αλλά και τους διπλωμάτες και τους διαπραγματευτές. Προστατεύει επίσης τους εμπόρους και τα φορτία τους και τους μαγαζάτορες (κι ας κλέβουν λιγάκι στο ζύγι). Ως ψυχοπομπός, συνοδεύει τους θνητούς στον Άδη. Κι όταν βαριέται με όλα αυτά τα σοβαρά καθήκοντα, τότε εξαφανίζει κάθε είδους πράγματα, όπως εξαφάνισε το κοπάδι του αδελφού του, και τα φανερώνει πάλι, είτε στον ιδιοκτήτη τους, είτε σε κάποιον άλλο.

Προστάτης των ανθρώπων

Ο πονηρός Ερμής μπορεί να μην ήταν ο πιο ισχυρός από τους Ολύμπιους, αλλά ήταν σίγουρα ο πιο κοντινός στους ανθρώπους, αναμφίβολα λόγω της πολύ ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας του. Και με τις τόσο πολλές του αρμοδιότητες κατάφερε να γίνει ίσως ο πιο αγαπητός, αφού οι άνθρωποι βρίσκουν λόγο να προστρέχουν στην προστασία του για χίλια δυο προβλήματα της καθημερινότητάς τους.