Ίκαρος, το πιο μακρινό αστέρι που έχει εντοπιστεί ποτέ

Όταν ένα αντικείμενο βρίσκεται σε απόσταση δέκα δισεκατομμυρίων ετών φωτός μακριά, υπάρχει μια μικρή πιθανότητα να το εντοπίσουμε. Για να συλλάβει το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble αυτά τα αχνά φώτα, πρέπει αυτό να έχει μια αρκετά ισχυρή λάμψη, όπως οι σουπερνόβες, εκρήξεις των ακτίνων γάμμα ή οι φωτεινοί γαλαξίες.

Αλλά χρησιμοποιώντας μια ειδική τεχνική, το Hubble μπόρεσε να παρατηρήσει ένα κανονικό παλιό αστέρι που απέχει 9 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά, το πιο απομακρυσμένο αστέρι που εντοπίστηκε ποτέ.
Το νέο αστέρι επίσημα ονομάζεται MACS J1149 + 2223 Lensed Star 1, αλλά οι ερευνητές του έχουν δώσει το ψευδώνυμο Ίκαρος. Εντόπισαν το αστέρι αυτό κοιτάζοντας μια μακρινή σουπερνόβα που ονομάζεται SN Refsdal, η οποία ανακαλύφθηκε το 2014.

Για να δουν καλύτερα στη σουπερνόβα, οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν μια τεχνική που ονομάζεται εστίαση με βαρυτικό φακό. Αυτό συμβαίνει όταν η βαρύτητα των πιο κοντινών αντικειμένων λυγίζει και ενισχύει το φως από πίσω τους. Οι αστρονόμοι μπορούν να εκμεταλλευτούν αυτή την ιδιότητα, βλέποντας καλύτερα το πιο μακρινό αντικείμενο.
Όταν οι αστρονόμοι ανακάλυψαν τον Ίκαρο, χρησιμοποιούσαν ένα σμήνος γαλαξιών 5 δις έτη φωτός μακριά στον αστερισμό του Λέοντα για να παρατηρήσουν καλύτερα την σουπερνόβα Refsdal με τη βοήθεια πολλαπλών βαρυτικών φακών. Όπως συνειδητοποίησε ο Mathilde Jauzac του Πανεπιστημίου του Durham, η ομάδα παρακολουθούσε τακτικά το Refsdal, όταν είδαν μια περιοχή που φαινόταν να γίνεται όλο και πιο φωτεινή με την πάροδο του χρόνου, αποκαλώντας αυτή την περιοχή Ίκαρος.

Βαρυτικός φακός: Η έντονη βαρύτητα από ένα αντικείμενο στο προσκήνιο στρέφει το φως από ένα πιο απομακρυσμένο αντικείμενο.

Αυτή η αλλαγή στην ένταση ήταν χάρη στο πέρασμα ενός άστρου μέσα στο σμήνος των γαλαξιών στο μέγεθος του δικού μας ήλιου. Ενώ το σμήνος των γαλαξιών ενεργούσε ως βαρυτικός φακός για την σουπερνόβα Refsdel, αυτό το ένα άστρο πέρασε ακριβώς μπροστά από την περιοχή Ίκαρος, εντείνοντας το μεγεθυντικό αποτέλεσμα. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι ο Ίκαρος μεγεθύνθηκε περισσότερες από 2.000 φορές. Αυτοί οι βαρυτικοί φακοί είναι καταπληκτικά κοσμικά τηλεσκόπια, λένε οι αστρονόμοι
Περιγράφουν το εύρημα τους σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Astronomy.
Μελετώντας το φως που προέρχεται από τον Ίκαρο, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι ένα μπλε υπεργιγάντιο άστρο, το οποίο είναι θερμότερο, μεγαλύτερο και μπορεί να είναι εκατοντάδες χιλιάδες φορές φωτεινότερο από τον δικό μας ήλιο. Ακόμα, θα ήταν αδύνατο να το δει κανείς χωρίς τα αποτελέσματα του βαρυτικού φακού.
Ωστόσο, ο Ίκαρος δεν υπάρχει πλέον. Οι μπλε γίγαντες δεν μπορούν να επιβιώσουν για εννέα δισεκατομμύρια χρόνια. το αστέρι πιθανόν κατέρρευσε σε μια μαύρη τρύπα ή αστέρι νετρονίων πριν από πολλά χρόνια.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ένας βαρυτικός φακός μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε στο παρελθόν, κάτι που δεν θα ήταν δυνατόν με ένα τηλεσκόπιο. Τον Ιανουάριο του 2018, οι αστρονόμοι ανακοίνωσαν ότι είχαν απεικονίσει έναν γαλαξία 13,3 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά χρησιμοποιώντας βαρυτικούς φακούς, τον πιο μακρινό γαλαξία που είδαμε ποτέ. Τον δε Φεβρουάριο, οι ερευνητές ανακοίνωσαν επίσης ότι ο βαρυτικός φακός τους βοήθησε να βρουν πιθανές ενδείξεις πλανητών έξω από τον δικό μας γαλαξία.

physics4u