Ο μύθος της Ίφιδος- Η γυναίκα που μεγάλωσε ως άνδρας και πώς κατάφερε να παντρευτεί την αγαπημένη της

Η ιστορία της Ίφιδος αποτελεί έναν αινιγματικό μύθο. Τη διέσωσε ο Οβίδιος, ο οποίος είχε τη συνήθεια να διαπραγματεύεται «σκοτεινούς» μύθους οι οποίοι δεν ήταν γνωστοί στο ευρύ κοινό, μια προσέγγιση που υιοθέτησε από τους ελληνιστικούς ποιητές. Στο έργο του Μεταμορφώσεις (Met. 9.666 – 797), ως πιστός θιασώτης αυτής της συνήθειας, μας μεταφέρει τον μύθο μιας γυναίκας που ήθελε να γίνει άντρας….

Καταρχάς, στην εξιστόρηση αυτού του μύθου δεν πρέπει να συγχέουμε την ηρωίδα μας με άλλα πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας που φέρουν το όνομα Ίφις ή Ιφίος. Σύμφωνα με τη μοναδική σωζόμενη εκδοχή του μύθου, ο οποίος μας παραδίδεται από τον Λατίνο ποιητή, η Ίφις ούσα γυναίκα ως προς το βιολογικό φύλο της μεγάλωσε ως άντρας (κοινωνικό φύλο).
Πριν από τη γέννησή της, ο πατέρας της είχε δώσει εντολή να θανατωθεί το βρέφος, σε περίπτωση που θα ήταν κορίτσι, ωστόσο η μητέρα της την έσωσε και τη μεγάλωσε ως αγόρι. Όταν έφτασε στην εφηβεία, το κορίτσι επρόκειτο να παντρευτεί με κοσμιότητα και ευπρέπεια κάποια με την οποία ήταν ήδη ερωτευμένη. Το πρόβλημα ήταν πως εκείνη και η νύφη της ήταν και οι δύο γυναίκες. Η σωτηρία έρχεται από την Ίσιδα, μια θεότητα αιγυπτιακής προέλευσης, γνωστή και για τις μαγικές ικανότητες, η οποία τη μεταμορφώνει σε άντρα μετά από την προσευχή της μητέρας, της Τελεθούσας….

Η Ίσις αλλάζει το φύλο της Ίφης. Χαρακτική από τον Bauer για μια έκδοση του 1703 του βιβλίου «Μεταμορφώσεις» Πηγή εικόνας: Wikipedia

Η ιστορία της είναι ενδεικτική της ανησυχίας που περιβάλλει την απόκτηση της έμφυλης ταυτότητας και ιδιαίτερα του ανδρικού φύλου. Μας δίνει την ευκαιρία να πραγματευτούμε το ζήτημα του φύλου, τόσο του βιολογικού που δίνεται σε κάθε άτομο από τη φύση όσο και του κοινωνικού, που επιλέγει κάθε άνθρωπος ανάλογα με το αν επιθυμεί να ακολουθήσει τα πρότυπα της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας που διαμορφώνονται στην εκάστοτε κοινωνία και εποχή. Η σεξουαλικότητα αναφέρεται σε μια πραγματικότητα άλλου τύπου και λειτουργεί και επενεργεί διαφορετικά στα ήθη και τις γνώσεις μας. Οπότε, η έννοια της σεξουαλικότητας σχετίζεται και με την ψυχολογική και όχι μόνο τη βιολογική διάσταση, θεωρία που διατυπώθηκε από τον μεγάλο φιλόσοφο Michel Foucault.
Κατά την αρχαιότητα δινόταν ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη και η διατήρηση του Φύλου. Το ανδρικό φύλο τίθεται στο επίκεντρο του αρχαίου κόσμου, ενώ το γυναικείο στο περιθώριο. O άνδρας εκ φύσεως είναι durus («σκληρός»), ενώ η γυναίκα είναι mollis («μαλακή»).
Η ιστορία της Ίφιδος επιβεβαιώνει ένα στερεότυπο της αρχαίας κοινωνίας κι εδώ της αρχαίας ρωμαϊκής κοινωνίας, κατά το οποίο ο κόσμος λειτουργεί βάσει αντιθετικών ζευγών, της γυναίκας και του άντρα, του παθητικού και του ενεργητικού. Αν ένας Ρωμαίος άντρας αποκτήσει παθητικό ρόλο (ταύτιση με το γυναικείο φύλο) κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης, τότε εκθηλύνεται, δηλαδή «υποφέρει από γυναικεία πράγματα» (muliebria pati). Η μεταμόρφωση της Ίφιδος σε άντρα συνιστά μια βελτίωση της κατάστασής της που εξασφαλίζει την επιβίωσή της εντός ενός ανδροκρατούμενου καθεστώτος.
Με αυτόν τον τρόπο ο Οβίδιος θέλει να δείξει ότι η κατασκευή του έμφυλου εαυτού είναι ασταθής.